Położne kobiet

Cechy zawodowe położnej i uregulowania prawne zawodu

W pierwszej części artykułu opisana została historia zawodu położnej i przyczyny powstania. W tej części będzie można zapoznać się z dalszą specyfiką zawodu. Fundacja Rodzić Po Ludzku od początku zajmuje się promowaniem zawodu położnej, jako najbardziej odpowiedni do świadczenia podstawowej opieki zdrowotnej nad kobietą i jej dzieckiem.

Model opieki, w którym położna odpowiada za prowadzenie fizjologicznej ciąży, porodu i połogu, opiekę nad noworodkiem oraz przygotowanie do porodu i rodzicielstwa, promowany jest przez Światową Organizację Zdrowia i realizowany w wielu krajach na świecie. Międzynarodowa Federacja Ginekologów i Położników zwraca uwagę na fakt, że takie miejsce położnych w systemie opieki zapewnia kobietom lepszy dostęp do świadczeń medycznych, realizowanych w placówkach o najniższym poziomie referencyjności, z zachowaniem wymogów bezpieczeństwa i z efektywnym wykorzystaniem zasobów finansowych i materialnych.

Historia zawodu położnej w Polsce pokazuje, że ma on długą tradycję samodzielnej pracy położnych w lokalnych społecznościach. Instrukcja Ministra Zdrowia z 1955 r. tak określa uprawnienia położnej gminnej (miejskiej) i izby porodowej: „Do obowiązków położnej należy prowadzenie prawidłowej ciąży i prawidłowego porodu. W razie wystąpienia w czasie porodu powikłań, położna jest obowiązana wezwać lekarza bądź przetransportować rodzącą do najbliżej położonego szpitala”. Kompetencje położnej ulegały stopniowemu ograniczeniu wraz z koncentracją opieki w dużych ośrodkach, w których nadzór nad pracą położnych sprawował lekarz. Podobny proces miał miejsce w innych krajach Europy, z wyjątkiem Holandii, w której położne zachowały swój status niezależnego i samodzielnego zawodu. Od dwóch dziesięcioleci jesteśmy świadkami prób odbudowania pozycji położnej. W wielu krajach położne współtworzą wraz z lekarzami opiekę nad kobietą, z jasno zakreślonym podziałem kompetencji i odpowiedzialności. Co za tym idzie, tam gdzie opiekę sprawują wyłącznie położne jest niższy odsetek cięć cesarkich, ingerencji medycznej w poród, nacięć krocza oraz powikłań okołoporodowych.

W dzisiejszym, nowoczesnym , konsumpcyjnym i zmedykalizowanym świecie ważne jest powołanie się na historię zawodu położnej, żeby przywrócić kompetencje i możliwości, jakie kobiety kobietom umożliwiały w tym ważnym aspekcie okołoporodowym.

Cechy zawodowe położnej i uregulowania prawne zawodu

Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (dalej: u.z.o.z.) na podstawie art.18d ust.1 pkt.1, w sposób niekwestionowany zaliczyła zawód położnej do zawodów medycznych. Pojęcie zawodu medycznego odnosi się do osób, które fachowo, stale i w celach zarobkowych zajmują się wykonywaniem zajęcia mającego związek z medycyną, i które mają odpowiednie kwalifikacje. Termin „zawód medyczny” został również użyty przy określaniu pojęcia „świadczeniodawca”, w odniesieniu do świadczeń zdrowotnych finansowanych przez NFZ, a wykonywanych przez podmioty tam wskazane. Zgodnie z art.5 pkt.41 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej, finansowanych ze środków publicznych (dalej: u.n.f.z.), świadczeniodawcami są m.in.: grupowa praktyka położnych oraz położna wykonująca zawód w ramach indywidualnej praktyki lub indywidualnej specjalistycznej praktyki. Zakwalifikowanie zawodu położnej do kategorii zawodu medycznego ma istotne znaczenie. Wskazać można dla przykładu, że np. pracownik zakładu opieki zdrowotnej, posiadający wykształcenie wyższe i wykonujący zawód medyczny, może zostać zobowiązany do pełnienia dyżuru medycznego (art.18d ust.1 pkt.4 u.z.o.z.), osoby, wykonujące zawód medyczny, mogą udzielać świadczeń na podstawie umów z Narodowym Funduszem Zdrowia (art.5 pkt.41 u.n.f.z.). O możliwości wykonywania danego zawodu decydują przede wszystkim względy prawne. W art.65 ust.1 Konstytucji zapewnia się każdemu wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Podobnej treści zasadę przewiduje także art.10 § 1 kodeksu pracy14, wskazując na prawo każdego człowieka do swobodnego wyboru pracy i do wykonywania zawodu.

Status zawodu położnej został określony w przepisach ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej. Położna została uznana za osobę uprawnioną do udzielania świadczeń zdrowotnych, po nabyciu odpowiednich kwalifikacji, potwierdzonych odpowiednimi dokumentami (art.5 ust.1). Kwalifikacje niezbędne do wykonywania zawodu położnych określone są w art.7 ust.3 u.z.p.p16, zgodnie ze standardami określonymi w art.40, art.41 i art. 43 dyrektywy o kwalifikacjach. Ponadto położne mają obowiązek stałego aktualizowania wiedzy i umiejętności zawodowych oraz prawo do kształcenia podyplomowego (szkolenia specjalizacyjne, kursy kwalifikacyjne, kursy specjalistyczne, kursy dokształcające (art.10b i 10c u.z.p.p.). Przez kwalifikacje należy rozumieć zasób wiedzy i umiejętności wymaganych do udzielania świadczeń zdrowotnych. Uzyskanie kwalifikacji nie jest warunkiem wystarczającym do tego, by móc wykonywać zawód położnej. Zawód położnej jest zawodem regulowanym, dla którego przepisy prawne tworzą pewien system, polegający na zastrzeżeniu prawa jego wykonywania dla osób, spełniających określone warunki. Prawo wykonywania zawodu położnej może uzyskać jedynie taka osoba, która jest w stanie sprostać wszystkim wymaganiom, określonym w ustawie (art.11, art.11b, art.13 u.z.p.p.). Są to różne kryteria prawnej zdolności osób do wykonywania zawodu, takie jak: wymóg posiadania obywatelstwa; potwierdzenie kwalifikacji zawodowych; posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych; posiadanie stanu zdrowia, pozwalającego na wykonywanie zawodu położnej; wykazywanie nienagannej postawy etycznej; odbyty staż podyplomowy; znajomość języka polskiego. Dla osoby, zamierzającej wykonywać zawód położnej, spełnienie ww. wymogów jest tylko potwierdzeniem gotowości do wykonywania zawodu. Spełnienie warunków materialnych nie oznacza jednocześnie, że osoba fizyczna może rozpocząć wykonywanie zawodu położnej. Ustawodawca przewiduje w tej kwestii ograniczenia formalnoprawne. Zawód położnej należy do grupy zawodów, do których dostęp wyznacza korporacja zawodowa, tj. rady pielęgniarek i położnych, w granicach samodzielności przyznanej im przepisami prawa.

Dowodem formalnym, potwierdzającym prawo do wykonywania zawodu położnej, są zaświadczenia o prawie wykonywania zawodu. Zasadą jest, że uchwały rad pielęgniarek i położnych w sprawie stwierdzana prawa wykonywania zawodu są decyzjami administracyjnymi. Istotne jest, że o dopuszczeniu do zawodu decyduje organ samorządu zawodowego, a nie organ administracji państwowej. Osobie zainteresowanej przysługuje prawo wniesienia odwołania, w trybie określonym przepisami k.p.a. do organu wyższej instancji samorządu zawodowego.

Reasumując, można w tym miejscu stwierdzić, że mimo ograniczeń, jakie wynikają z racji reglamentowania dostępu do zawodu położnej, jest pewne, że jest to reglamentacja pozytywna. Jej rzeczywistym celem nie jest ograniczanie wolności obywateli. W istocie reglamentowanie dostępu do zawodu położnej powinno służyć ludziom i ich chronić. Państwo, mając na względzie ochronę zdrowia oraz dążąc do zapewnienia wysokiej jakości świadczeń, wymaga wysokich kwalifikacji i z tych ważnych względów, w drodze przepisów prawnych, stawia określone warunki. Natomiast, chroniąc wewnętrzny rynek pracy, państwo wprowadza dodatkowe warunki, od których spełnienia uzależnia wykonywanie zawodu położnej przez osoby inne niż obywatele polscy (art.17 u.z.p.p.).

Patrycja Kolassa, Mgr położnictwa, Członek Stowarzyszenia Pielęgniarki Cyfrowe

Wkrótce cz. III, serdecznie zapraszamy.