Ocena czynników ryzyka samobójstwa wśród polskich pielęgniarek psychiatrycznych

Cz. I

Cz. II

Dyskusja 

57,89% badanych respondentów skarżyło się na częsty stres w pracy, a wśród nich 17,76 % deklarowało myśli samobójcze.  

Najbardziej stresujące dla polskich pielęgniarek psychiatrycznych  była praca z agresywnymi pacjentami, co potwierdziło badanie izraelskie, w którym 88,6 % pielęgniarek  doznało agresji słownej, a 56,1 % agresji fizycznej w ciągu ostatniego roku. Doświadczenie agresji istotnie wpływa na poziom stresu i obniżenie zadowolenia z pracy. Poza tym ofiary agresji ze strony pacjenta miały wyższe ryzyku urazu fizycznego i psychicznego. 

Wyniki znajdują potwierdzenie w badaniach przeprowadzonych wśród pielęgniarek tajwańskich, w których 10,5 % badanych miało myśli samobójcze związane z codziennym stresem zawodowym. Ciągły stres  może prowadzić do rozwoju zaburzeń psychicznych, podejmowania ryzykownych zachowań redukujących stres (palenie papierosów, picie alkoholu, czy bezsenności). 

W badaniach własnych wykazano, że pielęgniarki często skarżyły się na zaburzenia snu (42,10%), wśród nich 62,06 % miało myśli samobójcze. Wyniki te są zbliżone do obserwacji Zdanowicz i wspól. według których 47,8 % badanych pielęgniarek cierpi na zaburzenia snu, a według An i wspól. aż 69,7 % pielęgniarek psychiatrycznych ma problemy ze snem.  Zaburzenia snu prowadzą do wzrostu nasilenia myśli i planów samobójczych wśród pielęgniarek, zwiększając nawet 5 krotnie ryzyko samobójstwa. 

Ponad 12 % badanych pielęgniarek cierpiało na depresję, a wśród nich aż 58,30 % miało myśli samobójcze. Wyniki te wskazują, że depresja jest istotnym czynnikiem ryzyka samobójstwa, co również dostrzegli badacze australijscy dowodząc, że 48% chorych z depresją zgłaszało myśli samobójcze w ciągu całego życia, a 16% zgłosiło próbę samobójczą.

62,23 % badanych pielęgniarek, które przyjmowały leki uspakajające miało myśli samobójcze. 

Jest to niepokojące, bo jak pokazują badania, pielęgniarki mają istotnie wyższe ryzyko przedawkowania leków niż przedstawiciele innych zawodów paramedycznych. 

Według badaczy amerykańskich 36,2 % pielęgniarek odebrało sobie życie poprzez przedawkowanie leków, a wśród pielęgniarek angielskich płci żeńskiej 42 %. Wiązało się  to z łatwą dostępnością do leków. 

11, 57 % badanych w celu odstresowania się sięga po alkohol, a 40,91 % z nich miała myśli samobójcze. 

Wiele badań naukowych wskazuje, że regularna konsumpcja alkoholu zwiększa ryzyko depresji, myśli samobójczych i prób samobójczych zakończonych zgonem.  

W Wielkiej Brytanii, wśród pielęgniarek które zmarły śmiercią samobójczą ponad 40 % miała problem alkoholowy. Badania przeprowadzone na grupie 1080 pielęgniarek polskich wykazały, że osoby z obniżoną zdolnością adaptowania się do trudnych sytuacji (odporność) były bardziej podatne na podejmowanie szkodliwych zachowań, np. picie alkoholu i palenie papierosów.    

Wśród palących pielęgniarek, 26,67% badanych miała myśli samobójcze. 

Palenie papierosów jest istotnym czynnikiem rozwoju depresji, schizofrenii, chorób neurologicznych. Obserwuje się niepokojący trend wzrostu nikotynizmu wśród pracowników ochrony zdrowia. Według badaczy meksykańskich prawie 30 %  pielęgniarek pali papierosy, w Polsce 33,6 % pielęgniarek oddziałów zabiegowych, a 40 % polskich studentów pielęgniarstwa deklaruj nikotynizm. Palące kobiety maja 3 razy wyższe ryzyko zachorowania na depresje, u mężczyzn wypalających paczkę papierosów dziennie ryzyko depresji wzrasta o 500%. Dowiedziono, że palenie 15 lub więcej papierosów dziennie wzrasta 4 krotnie ryzyko samobójstwa niż u niepalących.

Rozmowę z rodziną lub przyjaciółmi oraz posiadania hobby to najskuteczniejsze metody rozładowania stresu wśród badanych, który korzystnie obniżyła nasilenie myśli samobójczych (ponad 91% osób deklaruje brak myśli samobójczych). Obserwacje te znajdują potwierdzenie w danych, według których 80% osób zagrożonych samobójstwem otrzymała pomoc od ,,nieprofesjonalistów,,. 

Pielęgniarze deklarowali znacznie częściej myśli samobójcze niż pielęgniarki. Chociaż w populacji ogólnej większe ryzyko samobójstwa obserwuje się u mężczyzn niż u kobiet, to wśród zawodów medycznych dominują kobiety. 

Dotychczasowe badania koncentrują się nad samobójstwami wśród pielęgniarek na analizie tego zagadnienia w odniesieniu do grupy zawodowej lub koncentrują się na pielęgniarkach. Wyniki własne wskazują że pielęgniarze są obarczeni wyższym ryzykiem samobójstwa niż pielęgniarki, co rzuca nowe spojrzenie na problem samobójstw wśród personelu pielęgniarskiego. 

W badaniu wykazano większą zachorowalność na choroby psychiczne, częstsze podejmowanie zachowań ryzykownych, które dodatnio korelują z podjęciem próby samobójczej oraz wyższe nasilenie myśli samobójczych wśród pielęgniarzy. 

Większy odsetek myśli samobójczych wśród badanych pielęgniarzy może się wiązać z nadmiernymi oczekiwaniami zawodowymi, np. wyższym prestiżem, większą autonomią zawodu, wynagrodzeniem, możliwościami awansu. 

W Polsce pielęgniarki mają niskie wynagrodzenie, niewielkie możliwości awansu i autonomii mimo podnoszenia kwalifikacji, co wpływa negatywnie na poziom satysfakcji,  zwłaszcza wśród pielęgniarzy.

Potwierdzają to własne badania, gdzie 54,16% pielęgniarzy odczuwało dyskomfort psychiczny związany z niskim wynagrodzeniem, a 37,50% czuje się niedoceniana w pracy. Wyniki te są zbliżone do badań Kociuby – Adamczuk, gdzie 44% pielęgniarek była niezadowolona z zarobków, a 34% bardzo niezadowolona.  

Mimo, że pielęgniarki w Polsce cieszą sią wyższym uznaniem w społeczeństwie niż lekarze i pracownicy naukowi, to w rzeczywistości nie odczuwają go w codziennej praktyce. W badaniach kanadyjskich pielęgniarze czuli się bardziej niedoceniani i dyskryminowani niż pielęgniarki, co wiązało się z niższa satysfakcją zawodową i wyższym prawdopodobieństwem rezygnacji z wykonywanego zawodu. 

Pielęgniarze częściej musieli wykonywać obowiązki, które wiązały się z większym obciążeniem organizmu niż ich koleżanki. 

Otrzymywanie wsparcia w miejscu zatrudnienia podnosi satysfakcję z wykonywanej pracy i redukuje stres. Brak wsparcia przełożonego i konflikty prowadzą do wyczerpania emocjonalnego u 30% podwładnych i nadmiernego stresu u 34,89% podwładnych. Wspierająca postawa przełożonego istotnie wpływa na zachowanie równowagi pomiędzy pracą zawodową, życiem osobistym a zdrowiem psychicznym pielęgniarki, co potwierdzają badania własne, które wykazały, że 92,58 % osób, które otrzymywały wsparcie od przełożonego nie miało myśli samobójczych.  

W porównaniu do osób pozostających bez wsparcia, tylko 71,93% nie miała myśli autodestrukcyjnych. Przełożony odgrywa zatem istotną rolę w prewencji samobójstw w miejscu pracy poprzez stworzenie odpowiednich warunków i atmosfery sprzyjającej dobrostanowi psychicznemu i fizycznemu pracownika. 

Przełożony pełni istotną rolę w zaspokajaniu potrzeby uznania wśród pracowników. Doceniany pracownik lepiej wykonuje swoja pracę, ma mniejszy poziom absencji w pracy, czuje się szczęśliwszy i ma pozytywne nastawienie do życia. Respondenci doceniani za swoją pracę mieli niższy poziom nasilenia myśli samobójczych niż pielęgniarki, które nie czuły się doceniane.

Istotne dla komfortu pracujących pielęgniarek jest zachowanie równowagi pomiędzy życiem zawodowym a pracą. Praca zmianowa, w godzinach nocnych, nadgodziny, nagłe zmiany planu pracy są czynnikami, które utrudniają budowanie relacji społecznych, generują konflikty w rodzinie i obniżają jakość życia. 

Długotrwałe zaburzenie tej równowagi prowadzi do stresu, zaburzeń psychicznych, nadużywania substancji psychoaktywnych i częstego spożywania niezdrowego jedzenia. 

Ponad 45% badanych pielęgniarek psychiatrycznych często myślała o pracy w czasie wolnym, a ponad 31% tych, które nie miały czasu wolnego w związku z pracą przejawiało  myśli samobójcze. Wiąże się to z tym, że pielęgniarki zamiast regenerować się w czasie wolnym zużywają energię na rozmyślanie o pracy, co prowadzi do zaburzeń snu, rozwoju depresji i lęku oraz sprzyja burnout. 

Wnioski 

Wyniki badań potwierdziły, że pielęgniarki należą do grup zawodów o podwyższonym  ryzyku samobójstwa. 

W badanej grupie najczęstszymi czynnikami ryzyka samobójstwa były częste problemy ze snem, depresja, nikotynizm, picie alkoholu, przyjmowanie leków uspokajających i brak wsparcia w miejscu pracy, stres zawodowy. 

Pielęgniarze psychiatryczni w badanej grupie mają częściej myśli samobójcze niż pielęgniarki (co trzeci badany pielęgniarz).

• Pielęgniarze częściej obarczeni byli czynnikami ryzyka samobójstwa (myśli samobójcze, depresja, problemy ze snem, przyjmowanie leków uspokajających, spożywanie alkoholu, brak wsparcia w pracy).
• Badani, którzy otrzymywali wsparcie od przełożonego, psychologa lub przyjaciół mieli najmniejszy odsetek myśli samobójczych.  
• Praca na psychiatrii miała istotny wpływ na zdrowie psychiczne badanych. Brak myśli samobójczych deklarowały osoby na zdrowie których praca nie miała wpływu.  

Piotr Wojda.

Źródło grafiki: Canva