Zawód pielęgniarki i położnej należy do zawodów regulowanych przez ustawę z dnia 15.07.2011 r. wraz z aktualną nowelizacją 2020 r. Oznacza to, że przedstawiciele tej profesji ponoszą indywidualną odpowiedzialność za realizację swoich obowiązków, w ramach swoich kompetencji zawodowych.
Mimo, że pracujemy na co dzień w zespołach, poszczególne zawody są autonomiczne pod względem kompetencji, jak również odpowiedzialności zawodowej, karnej i cywilnej.
Pielęgniarka i położna jako pełnoprawny członek zespołu terapeutycznego nie jest zawodem pomocniczym, a wręcz kluczowym, od którego wykonywania zależy prawidłowy przebieg procesu terapeutycznego.
Zgodnie z Ustawą o działalności leczniczej z dnia 15.04.2011 r. art.2 ust. 1 pkt. 2 zawód medyczny wykonuje „osoba uprawniona na podstawie odrębnych przepisów do udzielania świadczeń zdrowotnych oraz osoba legitymująca się fachowymi kwalifikacjami do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedziny medycyny”.
Każdy z nas pracując musi działać w granicach prawa i zgodnie ze swoimi kompetencjami zawodowymi. Wykraczanie poza nie, wiąże się z ponoszeniem konsekwencji. Prawo zwraca uwagę na dołożenie należytej staranności podczas wykonywania świadczeń na rzecz pacjenta.
Art. 11 ust. 1 Ustawy o zawodzie pielęgniarki i położnej mówi, iż „Pielęgniarka i położna wykonują zawód, z należytą starannością, zgodnie z zasadami etyki zawodowej, poszanowaniem praw pacjenta, dbałością o jego bezpieczeństwo, wykorzystując wskazania aktualnej wiedzy medycznej oraz pośrednictwo systemów teleinformatycznych lub systemów łączności”.
W praktyce oznacza to, że pielęgniarka wykonuje wszystko, co jest możliwe na danym etapie procesu leczniczego, w oparciu o dostępne metody i środki postępowania, w celu osiągnięcia optymalnego wyniku zaplanowanego w procesie pielęgnowania. Każdy brak w dokumentacji medycznej i pielęgniarskiej obciąża autora dokumentacji.
Ponadto ewentualne braki w dokumentacji pielęgniarskiej nie mogą być wykorzystywane w procesie na niekorzyść pacjenta (Stanowisko Sądu Najwyższego z 5.10.1997r syng. III CKN 226/97).
Warto zaznaczyć, iż ponad 90% roszczeń ze strony pacjentów to roszczenia cywilne. Orężem w procesach cywilnych dla zawodów medycznych zawsze jest dokumentacja medyczna, gdyż to ona stanowi podstawowy dowód.
Warto mieć również świadomość, iż rodzaj umowy zawartej z pracodawcą również wpływa na stopień odpowiedzialności medyków. Przy umowie zleceniu, jak również kontraktu umowa zawarta jest o dołożenie należytej staranności, zatem medyk nie jest „rozliczany” za efekty, lecz za sam proces osiągania celu i jego staranność.
Czy pielęgniarka/położna może udzielić informacji medycznej przez telefon?
Przekazywanie informacji medycznej przez telefon może być wyłącznie w przypadku nawiązania kontaktu przez osobę wykonującą zawód medyczny z osobą upoważnioną przez pacjenta do informacji, w innym przypadku może dojść do naruszenia prawa oraz prowadzić do wyciągnięcia konsekwencji prawnych wobec medyka, który naruszy poufność medyczną.
Na podstawie art. 28 Ustawy o działalności leczniczej ust. 1. Pkt. 1 mówi, iż „Podmiot leczniczy wykonujący działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne jest obowiązany:
w razie pogorszenia się stanu zdrowia pacjenta, powodującego zagrożenie życia lub w razie jego śmierci, niezwłocznie zawiadomić wskazaną przez pacjenta osobę lub instytucję, lub przedstawiciela ustawowego”.
Czy pacjent może nagrywać/rejestrować wizytę?
Pacjent może nagrywać/rejestrować wizytę, w której uczestniczy, gdyż jest uprawniony do pozyskiwania informacji w niej zawartej. Tego prawa nie mają osoby trzecie, które nie są uprawnione do tych informacji i wtedy można zastosować przepisy Kodeksu Karnego art. 267 paragraf 3, który mówi, iż „Kto bez uprawnienia uzyskuje dostęp do informacji dla niego nieprzeznaczonej, otwierając zamknięte pismo, podłączając się do sieci telekomunikacyjnej lub przełamując albo omijając elektroniczne, magnetyczne, informatyczne lub inne szczególne jej zabezpieczenie,podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.”
Czy pielęgniarka/położna może udzielać świadczeń zdrowotnych przez telefon?
Ustawa o działalności leczniczej art. 3 Ust. 1 mówi, iż „Działalność lecznicza polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Świadczenia te mogą być udzielane za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności.” Ustawa o zawodzie pielęgniarki i położnej art. 15b Ust. 1 mówi, iż „Pielęgniarka i położna wykonują czynności zawodowe, (…) uprawnienia do samodzielnego wykonywania świadczeń ust. 1, po uprzednim osobistym badaniu fizykalnym pacjenta lub badaniu za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności, a także po analizie dostępnej dokumentacji medycznej pacjenta.”
Poradę pielęgniarską (chirurgiczną ogólną, kardiologiczną, diabetologiczną) regulują przepisy z dnia 23.09.2019 r. na podstawie Rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej.
Poradę pielęgniarską w podstawowej opiece medycznej reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8.07.2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej.
Weryfikacja tożsamości pacjenta, któremu będzie udzielane świadczenie za pomocą teleporady odbywa się na zasadzie oświadczenia pacjenta. Przyjmuje się, że jeśli pacjent udzieli informacji dotyczących imienia i nazwiska, numeru PESEL, adresu zamieszkania jest to wystarczające do potwierdzenia tożsamości osoby (Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7.08.2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów, zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii).
Kiedy pielęgniarka/położna może odpowiadać własnym majątkiem?
Powstanie odpowiedzialności majątkowej (cywilnej) uzależnione jest od łącznego zaistnienia 3 przesłanek:
– Zawinionego działania (np. wdrożenie terapii poza ChPL mimo braku przesłanek) lub zawinione zaniechanie
– Wystąpienia szkody (np. rozstroju lub pogorszenia stanu zdrowia)
– Związku przyczynowego między działaniem a wystąpieniem szkody.
Jeśli któraś z przesłanek nie zaistnieje, nie ma odpowiedzialności majątkowej. Nie oznacza to, że osoba nie poniesie odpowiedzialności karnej określonej w Kodeksie Karnym.
Komu można powierzyć wykonanie czynności zawodowych?
Art. 429. Kodeksu cywilnego mówi, że „ Kto powierza wykonanie czynności drugiemu, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, chyba że nie ponosi winy w wyborze albo że wykonanie czynności powierzył osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności.”
Oznacza to, że pielęgniarka nie może zlecać swoich zadań osobie, która nie posiada odpowiedniego wykształcenia i kwalifikacji. Natomiast, jeśli osoba posiada odpowiednie kwalifikacje to ponosi indywidualną odpowiedzialność za realizację zadania, które są jej powierzone. Każda zatem osoba wykonująca zawód regulowany, jakim jest bycie pielęgniarką i położną działa na własny rachunek i ponosi osobistą odpowiedzialność za ewentualnie popełniony błąd.
Jakie skutki dla pracowników medycznych wiążą się z wejściem w życie nowelizacji art. 37A Kodeksu Karnego?
Aktualne brzmienie art. 37A Kodeksu Karnego „Jeżeli przestępstwo jest zagrożone tylko karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, a wymierzona za nie kara pozbawienia wolności nie byłaby surowsza od roku, sąd może zamiast tej kary orzec karę ograniczenia wolności nie niższą od 3 miesięcy albo grzywnę nie niższą od 100 stawek dziennych, jeżeli równocześnie orzeka środek karny, środek kompensacyjny lub przepadek. (Ustawa z dnia 19.06.2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19).
Art. 155 Kodeksu Karnego mówi, że „Kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka,podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.”
Art. 160 Kodeksu Karnego mówi, że „§ 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Jeśli sąd przykładowo chce wymierzyć karę 1 roku i 1 miesiąca to obecnie nie może jej zawiesić. Odpowiedzialność karna jest odpowiedzialnością indywidualną niezależną od ukarania innych osób, które również uczestniczą w procesie terapeutycznym.
Czy pielęgniarka/położna może domagać się zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych?
Art. 23 Kodeksu cywilnego mówi, że „ Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.”
Art. 24. Kodeksu Cywilnego mówi, że § 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
§ 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
Jeśli pacjent lub inna osoba dopuszcza się naruszenia dóbr osobistych pielęgniarka/położna może złożyć pozew cywilny i domagać się zadośćuczynienia.
Warto również znać Art. 212 Kodeksu Karnego, który mówi, że „§ 1. Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności,podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
§ 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 za pomocą środków masowego komunikowania,podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 3. W razie skazania za przestępstwo określone w § 1 lub 2 sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.
§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 odbywa się z oskarżenia prywatnego.”
Ciekawy jest również art. 213, który mówi, że „§ 1. Nie ma przestępstwa określonego w art. 212 zniesławienie § 1, jeżeli zarzut uczyniony niepublicznie jest prawdziwy.
§ 2. Nie popełnia przestępstwa określonego w art. 212 zniesławienie § 1 lub 2, kto publicznie podnosi lub rozgłasza prawdziwy zarzut:
1) dotyczący postępowania osoby pełniącej funkcję publiczną lub
2) służący obronie społecznie uzasadnionego interesu.”
Analiza tych dwóch artykułów 212 i 213 stanowi kontratyp dopuszczalnej krytyki w przestrzeni publicznej. Kontratyp powoduje, że dane działanie jest czynem zabronionym, ale nie jest już przestępstwem.
Kiedy pielęgniarce/położnej przysługuje ochrona jak funkcjonariuszowi publicznemu?
Art. 11 ust.2 Ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej mówi, że „Pielęgniarka i położna podczas i w związku z wykonywaniem czynności polegających na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, o których mowa w art. 4 wykonywanie zawodu pielęgniarki ust. 1 pkt 1-5 i art. 5 wykonywanie zawodu położnej ust. 1 pkt 1-9, korzystają z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych na zasadach określonych w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2019 r. poz. 1950 i 2128).”
Oznacza to, że pielęgniarki i położne nie są sensu stricte funkcjonariuszami publicznymi, jednakże w czasie wykonywania swoich obowiązków zawodowych przysługuje im ochrona jak funkcjonariuszowi publicznemu.
Art. 222 Kodeksu Karnego mówi, że „§ 1. Kto narusza nietykalność cielesną funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli czyn określony w § 1 wywołało niewłaściwe zachowanie się funkcjonariusza lub osoby do pomocy mu przybranej, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.”
Jak również art. 224 Kodeksu Karnego mówi, że „§ 1. Kto przemocą lub groźbą bezprawną wywiera wpływ na czynności urzędowe organu administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto stosuje przemoc lub groźbę bezprawną w celu zmuszenia funkcjonariusza publicznego albo osoby do pomocy mu przybranej do przedsięwzięcia lub zaniechania prawnej czynności służbowej.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 2 jest skutek określony w art. 156 spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu § 1 lub w art. 157 spowodowanie średniego i lekkiego uszczerbku na zdrowiu § 1, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.”
Art. 226 Kodeksu Karnego mówi, że „§ 1. Kto znieważa funkcjonariusza publicznego lub osobę do pomocy mu przybraną, podczas i w związku z pełnieniem obowiązków służbowych,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.”
Art. 227 Kodeksu Karnego mówi, że „Kto, podając się za funkcjonariusza publicznego albo wyzyskując błędne przeświadczenie o tym innej osoby, wykonuje czynność związaną z jego funkcją,podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.”
Proszę zostaw odpowiedź