ZABURZENIA EMOCJONALNE U KOBIET W GRUPIE WIEKOWEJ 65-69 LAT CZ.V

To już ostatnia część z cyklu zaburzeń emocjonalnych kobiet w grupie wiekowej 65-69 lat. Jeśli przeoczyliście poprzednie wpisy, poniżej przedstawiamy linki kierujące bezpośrednio do kolejnych odsłon:

Cz I. Teorie Psychosomatyki

Cz II. Klasyfikacja chorób psychosomatycznych

Cz III. Metody terapeutyczne i charakterystyka zaburzeń emocjonalnych

Cz IV. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne

Według danych Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w roku 2017 osoby powyżej 60 roku życia stanowiły 24,2% ogółu polskich obywateli. W przypadku kobiet ten odsetek był jeszcze wyższy i wynosił 27,3%. W tej ostatniej grupie udział grupy wiekowej 65-69 lat kształtował się na poziomie 24%, co oznacza populację 1,3 miliona osób.

Proces starzenia się ludzkiego organizmu, nawet przebiegający w sposób najbardziej fizjologiczny, wiąże się z występowaniem określonych zaburzeń stanu zdrowia. 

Obok powszechnego występowania u osób starszych schorzeń somatycznych, często obserwuje się również zaburzenia psychiczne.

E. Zwyrtek i J. Rymaszewska zauważają, iż w powszechnej opinii starość postrzegana jest jako schyłek życia, którego nieodzownymi elementami są smutek, niepokój i anhedonia. Ludzie starsi mają mniej problemów z przyznaniem się do fizycznych niepełnosprawności aniżeli do słabości, jaka powodowana jest przeżywanymi emocjami. 

Jak wynika z analizy wyników badań własnych, występowanie u siebie zaburzeń w sferze emocji potwierdziło w sumie 43% respondentek, przy czym zaburzenia te u 34% wystąpiły w wieku dorosłym. 

Najczęściej respondentki potwierdzały występowanie zaburzeń lękowych, przy czym 28,81% z nich nie precyzowało, jakie to konkretne zaburzenia, natomiast 23,73% nazwało je i były to: lęk przed jazdą windą, lęk przed chorobami, lęk przed zwierzętami, lęk przed śmiercią, lęk przed ciemnością.
W sumie więc, występowanie u siebie zaburzeń lękowych potwierdziło 52,54% respondentek, u których zdiagnozowano jakiekolwiek zaburzenia.

W badaniach własnych poza częstością występowania zaburzeń emocjonalnych zajęto się również częstością odczuwania przez respondentki wybranych stanów emocjonalnych, objawów tych stanów oraz okoliczności wywołujących je, jak również reakcjami na określone stany emocjonalne.

Jak wskazują wyniki badań, respondentki deklarowały częstsze odczuwanie gniewu aniżeli strachu oraz radości aniżeli smutku. W ogóle najwyższy odsetek respondentek często i bardzo często odczuwających dany stan emocjonalny najwyższy był właśnie w odniesieniu do radości (73%), a najniższy odnosił się do smutku i strachu (30%). Najczęściej respondentki jako okoliczność wywołującą strach wymieniały zagrożenie życia i zdrowia (38,64%). 

W przypadku gniewu było to poczucie krzywdy (39,25%); w przypadku smutku – doznana strata oraz bezsilność (po 32,72%), natomiast w odniesieniu do radości – dobry kontakt z bliskimi (41,46% oraz spełnienie zamierzeń (37,56%). 

Strach było z kolei najczęściej wskazywanymi reakcjami na określone stany emocjonalne były odpowiednio: dla strachu – szukanie pomocy u innych osób (33,53%), dla gniewu – podniesiony głos (29,56%), dla smutku – izolacja od innych ludzi (32,02%) i dla radości – większa otwartość na innych ludzi (36,19%). 

Przywołane wcześniej E. Zwyrtek i J. Rymaszewska przytaczają dane dotyczące epidemiologii zaburzeń lękowych, z których wynika, że zaburzenia lękowe u osób starszych występują z mniejszą częstością aniżeli u ludzi młodych. Rozpowszechnienie tego typu zaburzeń w starszej populacji kształtuje się w granicach od 3,2% do 21,6%. Ponadto zaburzenia lękowe częściej występowały u kobiet, u których współwystępowały choroby somatyczne.

Wyniki badań własnych odpowiadają tym danym, bowiem występowanie u siebie zaburzeń lękowych potwierdziło ponad 13,6% respondentek w wieku 65-69 lat.

Na drugim miejscu pod względem liczby wskazań spośród wszystkich zaburzeń podanych przez respondentki w badaniach własnych znalazła się depresja. Zdiagnozowano ją u 16,95% grupy respondentek z jakimikolwiek zaburzeniami emocji, co stanowiło 8% badanej populacji.

Badania nad występowaniem depresji oraz niektórych z czynników, jakie warunkują jej występowanie u osób powyżej 65 lat przeprowadziły w roku 2011 M. Burzyńska i I. Maniecka – Bryła na grupie 108 osób, w tym 88 kobiet. W badaniach wykorzystano Geriatryczną Skalę Oceny Depresji. Prawdopodobieństwo jej występowania stwierdzono u 78% respondentów. Należy jednak podkreślić, iż wyników uzyskanych przy pomocy tego narzędzia nie można utożsamiać z rozpowszechnieniem depresji, a jedynie sugerują one jej występowanie, bowiem potwierdzić lub wykluczyć depresję można jedynie na podstawie badań klinicznych. Autorki podkreślają przy tym, że w wyniku badań stwierdziły istnienie zależności pomiędzy zadowoleniem z życia a prawdopodobnym występowaniem depresji.

Interesujące wnioski z punktu widzenia wyników badań własnych uzyskały również J. Traczyk i wspólnicy. Przeprowadziły one badania ankietowe na grupie 65 kobiet w wieku powyżej 65 lat. Badaną populację podzielono na dwie grupy: kobiety będące podopiecznymi Domów Opieki Społecznej oraz kobiety mieszkające samodzielnie.
W tych badaniach także wykorzystano Geriatryczną Skalę Depresji. Ryzyko depresji było znacząco wyższe u kobiet mieszkających w DPS (65,71%) niż u kobiet mieszkających samodzielnie (56,67%) i różnice te były istotne statystycznie.

Badania dotyczące regulacji emocji przez osoby starsze przeprowadziły
B. Bereza i S. Fundowicz na grupie 70 osób (w tym 39 kobiet) w wieku od 64 i więcej lat. Autorki te odnotowały, iż mężczyźni po epizodzie złości doświadczali poczucia winy, natomiast u kobiet użalanie się nad sobą. Również w badaniach własnych zaobserwowano, że użalenie się nad sobą dotyczy wysokiego odsetka respondentek (53%).

WNIOSKI Z BADAŃ WŁASNYCH

Analiza wyników badań własnych poczynionych na potrzeby pracy dyplomowej, pozwoliła na wyciągnięcie następujących ogólnych wniosków: 

1.  U kobiet w grupie wiekowej 65-69 lat zaburzenia emocjonalne występują stosunkowo często, odnotowano ich występowanie u 42% respondentek. Spośród całej grupy badawczej, liczącej 125 kobiet, zdiagnozowane zaburzenia w sferze emocji potwierdziły 54 z nich, przy czym w przypadku 12 osób diagnoza miała miejsce w okresie dzieciństwa.
2.  Najczęściej występującym w badanej grupie zaburzeniem emocji były lęki. Taki rodzaj zaburzenia wpisało 17 kobiet. Na kolejnej pozycji pod względem liczby wskazań znalazła się depresja, do występowania której przyznało się 10 respondentek. Kobiety w badanej grupie częściej odczuwały radość niż smutek oraz gniew niż strach. 
3.  W przypadku wszystkich analizowanych wybranych stanów emocjonalnych zaobserwowano określone okoliczności, najczęściej wskazywane przez respondentki jako wywołujące te stany emocjonalne. Spośród okoliczności, w jakich respondentki odczuwają strach najczęściej wymienianą byłą sytuacja zagrożenia życia lub zdrowia. W drugiej kolejności pod względem liczby wskazań wybierano nowe, nieznane okoliczności Najrzadziej wybierana była odpowiedź wskazująca na odczuwanie strachu bez powodu.
4.  Najczęstszą przyczyną gniewu jest poczucie krzywdy. Drugą w kolejności pod względem liczby wskazań okolicznością wywołującą gniew było poczucie bycia atakowanym. Kobiety jako sytuacje wywołujące w nich odczuwanie smutku wymieniały najczęściej doznaną stratę i odczuwanie bezsilności. Najczęściej wskazywanymi sytuacjami odczuwania radości były w badanej grupie dobry kontakt z bliskimi oraz spełnienie zamierzeń. 
5.  U kobiet z badanej grupy obserwuje się często objawy mogące wskazywać na występowanie u nich zaburzeń emocjonalnych, mimo iż same zainteresowane nie widzą u siebie problemu w tej sferze. Leczeniu zaburzeń  poddała się jedynie co druga osoba.
6.  Większość uczestniczących w badaniach kobiet w wieku 65-69 lat deklarowała rozwinięte umiejętności i wiedzę na temat emocji własnych oraz emocji innych osób. 
7.  W większości przypadków badanych kobiet ze zdiagnozowanymi zaburzeniami w sferze emocji zastosowano głównie leczenie  farmakologiczne. 

Zaburzenia emocjonalne są zjawiskiem powszechnym i dotykają ludzi w każdym wieku – dzieci, dorosłych i w wieku starszym. (…). 

Przypomnijmy, iż są nieprawidłową reakcja na bodźce z otoczenia i powodują „huśtawkę” nastroju, zakłócenia w wykonywaniu czynności i myśleniu.

Leczenie zaburzeń osobowości, to najlepiej długoterminowa grupowa bądź indywidualna psychoterapia. Dobre efekty uzyskuje się również psychoterapią analityczną czy podejściem behawioralno-poznawczym.  W trudniejszych przypadkach stosuje się leki przeciwdepresyjne i uspokajające.

Należy stwierdzić, iż zaburzenia emocjonalne są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń psychicznych, a liczba zachorowań wciąż rośnie.  

Pomimo tego, że terapie psychologiczne najlepiej się sprawdzają, to jednak należy pamiętać, że w poważnych przypadkach konieczne jest leczenie farmakologiczne.

mgr pielęgniarstwa Renata Buroń

Z pracy magisterskiej nadesłanej do Stowarzyszenia Pielęgniarki Cyfrowe wybrała 

Joanna Lewoniewska

Źródła:

1. Zachradniczek K.: Pielęgniarstwo. Warszawa: 2004;
2. Zwyrtek E, Rymaszewska J.: Zaburzenia depresyjne a zaburzenia lękowe
   u osób w podeszłym wieku, różnicowanie, diagnostyka i leczenie. Geriatria; 2015; nr 9; 
3. Burzyńska M.:, Jakość życia osób starszych korzystających z pomocy instytucjonalnej.www.czasopisma.uni.lodz.pl/foe/
4. Traczyk J, Kędzia P, Skrzek A.: Jakość życia, sprawność funkcjonalna oraz występowania ryzyka depresji u kobiet po 60 roku życia mieszkających
   w domach opieki społecznej i samodzielnie. Gerontologia Polska;  2016;
   nr 24;
5. Bereza B., Fundowicz S.: Strategie regulacji złości a obraz siebie u osób starszych. Psychiatria i Psychologia Kliniczna; 2016; nr 13(4);