Choroby związane z paleniem tytoniu

Cz. V.

Bardzo wrażliwy na trucizny zawarte w dymie tytoniowym jest układ sercowo – naczyniowy.

Niedotlenienie organizmu palacza spowodowane jest zawartością w dymie tytoniowym tlenkiem węgla. Karboksyhemoglobina, która powstaje wskutek  wiązania się tlenku węgla z hemoglobiną krwi człowieka, uniemożliwia przenoszenie tlenu do komórek organizmu.

 Nikotyna, tlenek węgla i substancje smoliste uszkadzając śródbłonek naczyń krwionośnych powodują tworzenie się tzw. blaszek miażdżycowych. Doprowadza to do zwężenia naczyń krwionośnych, co skutkuje niedokrwieniem wielu narządów, w tym mięśnia sercowego.

Na substancje toksyczne zawarte w dymie tytoniowym bardzo reaguje układ krzepnięcia. Wzrasta poziom fibrynogenu we krwi, który przekształcając się we włóknik, powoduje powstawanie zakrzepów wokół blaszki miażdżycowej i doprowadza do bardzo groźnych następstw zagrażających życiu człowieka.   

Równie niebezpieczne są zakłócenia w wydzielaniu hormonów, w szczególności adrenaliny i noradrenaliny. Rytm serca zostaje przyspieszony, wzrasta ciśnienie krwi, a co za tym idzie zwiększa się zapotrzebowanie na tlen.

Dochodzi wówczas do zaburzeń układu sercowo – naczyniowego.

Konsekwencją formowania się zakrzepów i blaszek miażdżycowych jest rozwój wielu chorób układu krążenia.

Należy do nich:

• Nadciśnienie tętnicze
• Choroba niedokrwienna mięśnia sercowego
• Zawał mięśnia sercowego
• Hipercholesterolemie
• Udar mózgu
• Niedokrwienie kończyn dolnych
• Zakrzepowo-zarostowe zapalenie naczyń (choroba Buergera)

Palacze tytoniu narażają się na poważne schorzenia układu oddechowego. Wszystkie substancje zawarte w dymie tytoniowym absorbowane są przede wszystkim w układzie oddechowym.  Tylko niewielka część wchłania się do śliny. Z uwagi na dużą powierzchnię oddechową proces wchłaniania zachodzi bardzo  szybko. Składniki gazowe rozpuszczalne w   wodzie  (formaldehyd,  chlorowodór,  czy  amoniak) ulegają całkowitemu wchłonięciu w górnych drogach oddechowych.

Natomiast w pęcherzykach płucnych niemalże w całości wchłaniają się między innymi tlenek azotu, tlenek węgla, benzen.

Zawarty w dymie tytoniowym amoniak, siarkowodór, pirydyna drażni drogi oddechowe, cyjanowodór i akroleina hamują oczyszczanie płuc poprzez uszkodzenie aparatu rzęskowego.

Dym tytoniowy powoduje również patologiczną odpowiedź zapalną  płuc.  Wiele innych  substancji toksycznych jest przyczyną zaburzeń w funkcjonowaniu układu oddechowego.

Do chorób układu oddechowego spowodowanych paleniem tytoniu zalicza się:

• Przewlekłe zapalenie oskrzeli
• Przewlekłą obturacyjna chorobę płuc (POChP)
• Rozedmę płuc
• Pylicę płuc
• Raka oskrzeli i płuc

Palenie papierosów osłabia działanie przewodu  pokarmowego. Substancje zawarte w dymie tytoniowym drażnią błonę śluzową żołądka, przez co doprowadzają do powstawania chorób takich jak:

• Nadżerki, owrzodzenia i zrogowacenia błony śluzowej przewodu pokarmowego
• Refluks przełyku i żołądka
• Zaburzenia perystaltyki jelit
• Rak żołądka
• Choroby trzustki

Występuje upośledzenie tolerancji glukozy, co sprzyja rozwojowi cukrzycy, jednocześnie utrudniając jej leczenie.

Substancje toksyczne dymu tytoniowego uszkadzają DNA komórki.

Organizm ludzki posiada specyficzne białko p53, które ma za zadanie zatrzymać podział  komórki z uszkodzonym DNA. Substancja rakotwórcza – benzopiren, sprawia, że białko to nie spełnia swojego zadania. Wówczas komórka nie chroniona p53 mutuje i przemienia się w komórkę nowotworową.

W ten sposób dochodzi do rozwoju nie tylko raka płuc, ale także i innych, nawet odległych narządów.

Często występują przypadki raka jamy ustnej, języka, krtani, trzustki, żołądka, szyjki macicy.

Minimum trzy substancje kancerogenne obecne w dymie tytoniowym  (2-naftyloamina, 4-a- inobifenyl  i  ortolofuidyna ) są odpowiedzialne za raka pęcherza moczowego.

Osoby palące papierosy mają również nierzadko problemy z koncentracją, dokucza im uczucie zmęczenia i nadpobudliwość psychiczna.

mgr Joanna Lewoniewska

Źródła:

Antos E., Wachowska-Krzywy E.: Większa śmiertelność gratis. Magazyn pielęgniarki i Położnej, Warszawa 2012, nr 4.

Zatoński W.: Epidemiologia chorób wywołanych paleniem tytoniu.[W:] Palenie tytoniu: wolność czy zniewolenie? pod red. Cz. Cekiery i W. Zatońskiego. Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2001.

Kulza M.:  Interakcje metaboliczne pomiędzy dymem tytoniowym a alkoholem etylowym, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego, Poznań 2011, http://www.wbc.poznan.pl/Content/180113/index.pdf Cekiera C.: Tytoń. Wydawnictwo KUL, Lublin 2005.