ZABURZENIA EMOCJONALNE U KOBIET W GRUPIE WIEKOWEJ 65-69 LAT

Link do cz. I

Cz. II

 Choroby psychosomatyczne – klasyfikacja

1. Woźniewicz  wyróżnia trzy grupy chorób, które ilustruje poniższa rycina.

              Klasyfikacja chorób psychosomatycznych wg A. Woźniewicz

Zaburzenie typu hipochondrii występuje wówczas, kiedy nie współtowarzyszą mu schorzenia somatyczne, zaś w zaburzeniach somatycznych nie występują zaburzenia psychiczne. 

Mogą być jednak i takie, które występują jednocześnie. 

W publikacji J. Tylki dokonano syntezy klasyfikacji chorób psycho-somatycznych. Autor powołał się na klasyfikację E. Ścigały, M Bleuerai, G. Engela. 

      Klasyfikacja chorób psychosomatycznych wg E. Ścigały 

Do pierwszych zalicza się takie zaburzenia jak: 

• niektóre postaci otyłości, 
• jadłowstręt, 
• nawykowe wymioty, 
• nerwice wegetatywne. 

W drugiej grupie znajdują się natomiast takie schorzenia jak: 

• zapalenie jelita grubego, 
• wrzodowa choroba żołądka i dwunastnicy, 
• dychawica oskrzelowa, 
• nadciśnienie tętnicze, 
• astma, 
• atopowe zapalenie skóry. 

W ostatniej grupie występują: 

• gościec pierwotnie przewlekły, 
• cukrzyca, 
• nadczynność tarczycy. 

Jak łatwo zauważyć, ta klasyfikacja wskazuje na kierunek rozwoju wielu schorzeń psychosomatycznych. Wiążą się one z urazem psychicznym. 

Następna klasyfikacja należy do najbardziej znanych, a jej twórcą jest M. Bleuler. 

Klasyfikacja chorób psychosomatycznych wg M. Bleulera

W pierwszej grupie (choroby organiczne), podobnie jak w podziale E. Ścigały, znajdą się takie zaburzenia jak: niektóre postaci:

• otyłości, jadłowstręt, 
• nawykowe wymioty, 
• nerwice wegetatywne.

W grupie następnej tj. w zaburzeniach funkcjonalnych autor wymienia:

• przewlekłe zaparcia, 
• mimowolne moczenie, 
• chorobę tikową
•  i większość zaburzeń seksualnych.  

Natomiast w grupie trzeciej (pośrednie zaburzenia psychosomatyczne) znalazły się: 

• narkomania, 
• uzależnienie lękowe, 
• otyłość, 
• alkoholizm, 
• samobójstwa, 
• samookaleczenia.

Ostatnią klasyfikacją będzie podział wg G. Engela.  

Klasyfikacja chorób psychosomatycznych wg G. Engela 

W pierwszej grupie zaburzeń wg Engela znajdują się zjawiska pierwotne psychicznie, ale niedotyczące ciała (dotyczą tylko w wyobrażeniu chorego) takie jak:

• Objawy konwersyjne, 
• Reakcje na zaburzenia psychopatologiczne,
• Reakcje hipochondryczne. 

Z kolei w grupie drugiej występują rekcje somatyczne uwalniane przez czynniki psychiczne takie jak:

• Zaburzenia organiczne nasilane stresem,
• Objawy fizjologiczne związane z emocjami i stanami afektywnymi.

Zdaniem autorów niektórych publikacji wszelkie podziały nie mają sensu. 

„Choruje człowiek, osoba, jedność, całość zintegrowana, niepodzielna, niesumowalna, a zatem nieskładająca się z żadnych elementów, części, czy funkcji”, a podziały owe przeczą podstawowym założeniom związanym z naturą i istotą człowieka. 

Mechanizm rozwoju zaburzeń

Mechanizm rozwoju zaburzeń najciekawiej przedstawił J. Tylka w postaci schematu zaprezentowanego w tabeli 1. 

Schemat mechanizmu psychosomatycznego 

	Hiperestetyczno-asteniczna	Autonomiczno-endokrynalna	Psychosomatyczna
Psychika	Nadwrażliwość, rozdrażnienie, obawa przed niepowodzeniem	Reakcje agresywne, wybuchowe, hipochondryczne	Depresja, wyczerpanie, stan charakterystyczny dla lęku i hipochondrii
Ciało		Znamiona irytacji w autonomicznym układzie nerwowym, zaburzenia funkcjonalne w narządach	Uzależnienie od alkoholu, leków, choroby psychosomatyczne

Florkowski sugeruje, iż przedstawione na schemacie fazy mogą być sporym wyzwaniem dla specjalisty, dotyczącym strategii dalszego postępowania diagnostycznego i terapeutycznego wobec pacjenta. Jeśli zdarzy się, że w pierwszej fazie chory nie uzyska właściwej pomocy, a będzie jedynie kierowany na coraz to inne badania laboratoryjne, to umocni się w nim przekonanie o somatycznym charakterze choroby. 

Na powstawanie zaburzeń psychosomatycznych szczególny wpływ mają emocje negatywne, zwłaszcza te o dużej mocy, długo utrzymujące się i wielokrotnie doznawane. Bezspornym jest fakt, iż pacjenci narażeni na doznawanie przez długi okres negatywnych emocji, częściej zapadają na choroby. 

W następstwie silnych emocji i napięć dochodzi do stresu psychicznego, który
w skrajnych przypadkach objawia się wzmożonym napięciem emocjonalnym. 

Stres powoduje obniżenie poziomu elektrolitów w tym magnezu oraz zaburza homeostazę organizmu.  

Zaobserwować można również spadek odporności i skłonność do rozwoju chorób i zaburzeń psychosomatycznych. 

Istnieją dowody doświadczalne na to, że sposób funkcjonowania układu odpornościowego potrafi ulegać zmianom na skutek sytuacji stresowych i napięć emocjonalnych. 

Już w latach trzydziestych XX wieku zauważono, że sztucznie wywołane stany stresowe, powodują redukcję liczby komórek odpornościowych. Układ odpornościowy i immunologiczny „współpracują” ze sobą w wielu obszarach. Pośredniczą w komunikacji z wewnętrznym i zewnętrznym otoczeniem organizmu. Mają niebagatelny wpływ na rozpoznanie tego co jest niebezpiecznym czynnikiem dla ustroju, a ich wzajemne oddziaływanie sprawia, że pełnią one funkcje „kontrolerów” w organizmie.

Z kolei nieco później F. Rasmussen zauważył, że podatność na choroby wirusowe jest kształtowana przez rodzaj bodźca stresowego. Ukazał on tym samym wpływ doznawanych emocji na rozwój chorób zakaźnych. Kiedy dochodzi do epidemii, większe szanse na uniknięcie choroby mają osoby w lepszym stanie psychicznym.

Ważną rolę w powstawaniu zaburzeń psychosomatycznych odgrywają stresory, ale także stały sposób reagowania na nie organizmu. 

Reakcja chorego na sytuacje stresową uzależniona jest od następujących czynników:

• Intensywności stresora,
• Cech osobowości,
• Stałego sposobu reakcji fizjologicznej na stresor.

W wielu publikacjach poświęconych stresowi autorzy podkreślają, że myśli i uczucia mogą zmieniać sposób reagowania ustroju, a każdej emocji towarzyszy zaburzenie czynności poszczególnych organów. 

Pewne cechy osobowościowe, zdaniem specjalistów psychosomatyków, wydają się wspólne dla ludzi łatwo zapadających na schorzenia psychosomatyczne. Zaliczyć do nich można:

• skrupulatność i obsesyjność, 
• wysoki poziom inteligencji, czy 
• skłonności do stanów lękowych.

Obecnie, w związku z odkryciami w ostatnich latach, dąży się do równoczesnego rozpatrywania zdrowia psychicznego i somatycznego. Wiadomym jest, że układ nerwowy ściśle łączy się z immunologicznym. 

Aby dobrze funkcjonowały, należy znaleźć czas na relaks i odreagowanie stresu. 

mgr Renata Buroń

Z pracy magisterskiej nadesłanej do Stowarzyszenia Pielęgniarki Cyfrowe wybrała 

Joanna Lewoniewska

Źródła:

1. Tylka J.: Podejście psychosomatyczne w wyjaśnieniu przyczyn i ustalenia sposobów terapii zaburzeń. Family Medicine & Primary Care Review 2010;
2. Basińska M A.: Funkcjonowanie psychologiczne pacjentów w wybranych chorobach endokrynologicznych. Uwarunkowania somatyczne
   i osobowościowe. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego; 2009.
3.  Florkowski A.: Kompleksowe terapie chorób psychosomatycznych. Medycyna Biologiczna;  1999; 
4. 13.Luban-Plozza B.,  Poldinger W.,  Kroger F., Wasilewski B.: Zaburzenia psychosomatyczne w praktyce lekarskiej. Warszawa: PZWL; 1995;
5. Nurzyńska A., Wasińska-Pokrywka M.:  Psychoneuroimmunologia – historia i przegląd obszarów badań. Nowiny Psychologiczne;  2007;
6. Selye H.:  Stres życia. Warszawa: PZWL; 1963;
7. Wasilewski B., Czubalski K., Tylka J.: Psychosomatyczne aspekty terapii
   i profilaktyki. Warszawa: Wydawnictwo Związkowe; 1987;