Opieka farmaceutyczna jest społeczeństwu potrzebna, to nie podlega żadnej dyskusji. Farmaceuci udzielają informacji dotyczących stosowania leków i możliwych interakcji. Natomiast, czy właściwym pomysłem jest wykonywanie przez farmaceutów szczepień?
Czy naśladowanie Wielkiej Brytanii jest właściwą drogą, a przede wszystkim bezpieczną? Czy model brytyjski jest odpowiedni dla nas Polaków?
Należy zastanowić się, czy szczepienia wykonywane przez farmaceutów byłyby pożytkiem, czy tylko podstępnym rozwiązaniem na rynku zdrowia?
Wykorzystując fakt deficytów w ochronie zdrowia przede wszystkim grupy zawodowej pielęgniarek i dostępności aptek na każdej ulicy, każdego miasta, można stwierdzić, że kolejki tak długie w poradniach lekarza rodzinnego się zmniejszą, natomiast te małe w aptekach zapewnią właściwą stabilizacje ekonomiczną rynku farmaceutycznego. A gdzie w tym wszystkim jest pacjent i jego bezpieczeństwo?
Bezpieczniej dla osoby poddającej się immunizacji jest wykonanie świadczenia u osób rzetelnie do tego przygotowanych, z wiedzą i doświadczeniem w tym zakresie. Polska pielęgniarka na poziomie studiów licencjackich zdobywa wiedzę i umiejętności nie tylko w zakresie technik iniekcji, ale również ich następstw.
To ona potrafi najszybciej rozpoznać powikłania, jest zawsze pierwsza na miejscu zdarzenia, a jej doświadczenie jest nieocenione.
Szeroki temat szczepień ochronnych zawarty jest w całym toku studiów: szczepienia ochronne w pielęgniarstwie pediatrycznym, czy w pediatrii, w chorobach zakaźnych, zdrowiu publicznym. Temat szczepień rozwijany jest również na studiach drugiego stopnia poprzez zagłębianie się w immunologii, czy epidemiologii.
Po zakończeni studiów od polskiej pielęgniarki wymaga się jeszcze więcej.
Mimo, że znane są pielęgniarce zalecane miejsca, drogi, czy dawki podania każdej szczepionki, realizuje ona, zgodnie z wymaganiami Ministerstwa Zdrowia, najczęściej na zasadach komercyjnych, kurs specjalistyczny „Szczepienia ochronne dla pielęgniarek”.
Obecnie, podczas gdy polska pielęgniarka, jak nikt inny przygotowana jest na najwyższym poziomie do samodzielnego udzielania świadczeń zdrowotnych w zakresie szczepień ochronnych, postępowania w przypadku wystąpienia niepożądanego odczynu poszczepiennego (NOP) oraz prowadzenia sprawozdawczości w zakresie szczepień ochronnych, Ministerstwo Zdrowia chce zastąpić świetnie przygotowanych profesjonalistów innymi po kursie z iniekcji?
Czy polskie prawo pozwala farmaceucie na przerwanie ciągłość tkanki skórnej?
W świetle aktualnie obowiązujących przepisów naruszenie ciągłości skóry może dokonać lekarz, lekarz dentysta, pielęgniarka i położna.
Kolejnym istotnym elementem szczepień jest kwalifikowanie pacjenta do przyjęcia szczepienia.
Czy farmaceuta jest w stanie ocenić stan zdrowia pacjenta przed podaniem mu iniekcji?
W jaki sposób tego dokona?
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego, na podstawie art. 6 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1251, 1579 i 2020), pielęgniarka jest uprawniona do wykonywania samodzielnie badania fizykalnego, jeżeli ukończyła kurs specjalistyczny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa uzyskany po 2001 r., lub ukończyła studia pierwszego stopnia na kierunku pielęgniarstwo, które rozpoczęły się w roku akademickim 2012/2013, lub posiada zaświadczenie o ukończeniu kursu z zakresu badania fizykalnego Advanced Physical Assessment.
W związku z tym w/w pielęgniarki posiadają kompetencje do samodzielnego, kompleksowego badania podmiotowego i przedmiotowego pacjenta dorosłego oraz analizy wyników badania w kierunku sformułowania wniosków pozwalających na planowanie i realizowanie opieki pielęgniarskiej.
Jednakże, mimo tych uprawnień, nasza grupa zawodowa absolutnie nie uzurpuje sobie prawa do kompetencji lekarza w tych kwestiach.
W Polsce, do szczepień ochronnych kwalifikuje pacjenta lekarz. To on przeprowadza wnikliwy wywiad i badanie lekarskie oraz uzyskuje pisemną zgodę pacjenta na wykonanie szczepienia ochronnego.
Należy dodać, że pielęgniarka wykonująca szczepienia ochronne, oprócz w/w kwalifikacji posiada również kurs specjalistyczny „Resuscytacja krążeniowo-oddechowa”, w wyniku realizacji którego posiada wiedzę i umiejętności pozwalające na rozpoznanie stanu nagłego zagrożenia zdrowia i życia i podjęcie działań resuscytacyjnych.
W kontekście szczepień ochronnych zapewnia to bezpieczeństwo dla świadczeniobiorcy.
Czy farmaceuta może zastąpić pielęgniarkę? Kto dokona właściwej analizy i dokumentacji określającej stan zdrowia potencjalnego świadczeniobiorcy?
Odpowiedź znamy wszyscy….
Ważnym aspektem udzielania świadczeń w zakresie szczepień są zdarzenia niepożądane. Czy kurs z technik resuscytacji (jaki obecnie realizują raz na 3 lata farmaceuci w UK) zastąpi wiedzę i doświadczenie wykwalifikowanej pielęgniarki ?
Kto w sytuacjach alarmowych zagwarantuje, że farmaceuta wykona czynności ratujące zdrowie i życie lepiej niż pielęgniarka, która już wielokrotnie miała odczynienia z takimi sytuacjami w całym doświadczeniu zawodowym ?
Należy dodać, że każdy z tych kursów większość pielęgniarek realizowała i realizuje z własnego budżetu.
Koszt takich szkoleń, jakie ponoszą pielęgniarki wynosi w przybliżeniu 1800 zł.
Dziś polska pielęgniarka ponosi też dodatkowe koszty: jest deprecjonowana, bo poprzez propozycję jakiś kursów innemu środowisku zawodowemu, próbuje się wchodzić w jej kompetencje. Pogłębia się brak szacunku dla pielęgniarskiej edukacji i osiągniętej wiedzy, a przede wszystkim doświadczenia. Coraz częściej można dostrzec marginalne traktowanie naszego środowiska.
Pytania do Ministerstwa Zdrowia:
Kto więc i jak przeszkoli farmaceutów, aby udzielanie przez nich świadczeń medycznych było bezpieczne dla nich i dla pacjentów ?
Kto poniesie koszty ?
W wielu wypowiedziach, zwłaszcza pewnej grupy farmaceutów, przewija się przykład Wielkiej Brytanii, w które szczepienie przeciw grypie są realizowane między innymi w aptekach.
Przyjrzyjmy się zatem, jak realizowane są te szczepienia w UK.
Czy to bezpieczny sposób?
SZCZEPIENIA W UK
Aby pomóc zachować zdrowie i zapobiegać rozprzestrzenianiu się grypy wśród rodziny, przyjaciół i współpracowników, Brytyjczycy korzystają ze szczepień wykonywanych w aptekach.
Usługa ta, dostępna jest w ponad 2000 aptek, gdzie niektóre otwarte są w każdy dzień tygodnia.
Niestety nie w każdej z aptek jest możliwość wykonania szczepień w postaci iniekcji, dużą liczbę stanowią szczepienia donosowe.
Brytyjczycy wymieniają korzyści z takiej usługi: łatwa dostępność, elastyczność, szybko i na miejscu, ale czy jednak bezpiecznie?
Szczepionka przeciw grypie
Ze względu na to, że grypa może być groźna dla osób znajdujących się w grupie wysokiego ryzyka, to jak podaje NHS, ci ludzie mają prawo do bezpłatnych szczepień.
Bezpłatna szczepionka przeciw grypie kierowana jest dla uprawnionych osób od 18 r.ż., w większości aptek w Anglii i Walii.
Natomiast osoby mieszkające w Szkocji i Irlandii Północnej mogą skorzystać z bezpłatnych szczepień, jeśli udowodnią, iż znajdują się w grupie ryzyka. Wówczas mogą uzyskać bezpłatne szczepienie przeciw grypie za pośrednictwem swojego lekarza ogólnego (GP). Należą do nich osoby w wieku powyżej 65 lat, kobiety w ciąży i osoby o określonych schorzeniach.
Prywatna szczepionka przeciw grypie
Jeśli potencjalny pacjent nie kwalifikuje się do bezpłatnego szczepienia przeciw grypie, NHS oferuje prywatną usługę Winter FluJab, dla osób w wieku 16 lat i starszych. Usługa ta dostępna jest w większości aptek „Boots” w całej Wielkiej Brytanii.
W tym roku usługa prywatnych szczepień jest dostępna również dla klientów od 10 r.ż.
Usługi w zakresie prywatnych szczepień są dostępne w większości aptek dla osób w wieku od 16 r.ż oraz w wybranych punktach dla osób w wieku od 10 lat lub starszych. Usługa bezpłatnych szczepień przeciw grypie refundowana, jest dostępna tylko dla osób, które ukończyły 18 lat.Szczepionki dla dzieci w wieku 10-15 lat można rezerwować tylko osobiście w aptece. Wszyscy inni klienci mogą dokonać rezerwacji bezpośrednio w aptece lub metodą pośrednią online.
Kwalifikacje do szczepień przeciw grypie
Tylko w wybranych aptekach obowiązują kryteria kwalifikacyjne, gdzie dostępny jest „specjalnie wyszkolony” farmaceuta i dostępna jest dana szczepionka.
Farmaceuta przechodzi szkolenie z zakresu technik reanimacji i technik iniekcji, gdzie te pierwsze obecnie odnawia co 2 lata, a od 2019 roku częstotliwość ma wynosić raz na 3 lata.
Jak to się odbywa?
Specjalnie przeszkolony farmaceuta sprawdza, po krótkiej konsultacji i wypełnieniu kwestionariusza, czy dane świadczenie jest odpowiednie dla potencjalnego biorcy szczepień. Jeśli klient należy do jednej z grup ryzyka zachorowalności na grypę, którym zaleca się szczepienie, apteka może zapewnić bezpłatne szczepienie, pod warunkiem, iż klient jest zarejestrowany u lekarza rodzinnego w Anglii lub Walii i ma ukończony 18 r.ż. oraz spełnia jedno z niżej wymienionych kryteriów:
- jeśli klient ma 65 lat lub więcej (lub skończy 65 lat do 31 marca 2019 r.).
- w przypadku osób w wieku powyżej 65 lat zalecana jest inna szczepionka.
Proponowana szczepionka (Quadrivalent) nie jest wskazana przez NHS, wówczas senior zmuszony jest skorzystać z wizyty u lekarza rodzinnego (GP) aby otrzymać odpowiednią szczepionkę (Fluad), którą zazwyczaj podaje pielęgniarka.
- jest w ciąży
- jest mieszkańcem domu opieki
- zamieszkuje wspólne środowisko z kimś, kto ma upośledzony układ odpornościowy
- jego wskaźnik masy ciała (BMI) wynosi 40 lub więcej
- choruje na takie schorzenia, jak: cukrzyca, choroby płuc, w tym astma, (jeśli pacjent korzysta z inhalatora zapobiegającego, choroby serca, nerek, wątroby, cierpi na przewlekłą chorobę neurologiczna, taką jak choroba Parkinsona lub stwardnienie rozsiane, czy stan po udarze.
- cechuje się obniżoną odpornością z powodu choroby (np. HIV) lub w wyniku leczenia (np. stosuje leki steroidowe lub jest w trakcie lub po leczeniu nowotworu) lub jeśli usunięto mu śledzionę.
- dla klientów w wieku do 65 lat oferowane są tylko szczepionki przeciwko czterem szczepom grypy
Możliwość skorzystania ze szczepień bezpłatnych kierowana jest dla opiekunów osoby, której zdrowie może być zagrożone.
Status opiekuna może obejmować:
- Osoby w wieku od 18 r.ż, które otrzymują zasiłek opiekuńczy
- Osoby w wieku od 18 r.ż, które są głównym opiekunem osoby starszej lub niepełnosprawnej
- Zarejestrowany opiekun lub pielęgniarka pracująca w domu opieki.
W tych przypadkach klient nie potrzebuje skierowania od lekarza rodzinnego, ani pozwolenia lekarza pierwszego kontaktu na bezpłatne szczepienie przeciw grypie w aptece.
Realizacja szczepień w UK
- Należy wybrać aptekę, w której klient chce otrzymać szczepionkę i zamówić szczepionkę.
- Po zatwierdzeniu zamówienia (lekarz, z którym apteka ma podpisana umowę sprawdza kwestionariusz medyczny),
- Należy wówczas zadzwonić do wybranej apteki i umówić się na wizytę, czyli zarezerwować spotkanie osobiście lub online, jako osoba lub grupa,
- pobrać, wydrukować i wypełnić kwestionariusz klienta (przykładowy dostępny w załączniku) i zabrać go ze sobą na spotkanie.
- Na miejscu odbywa się konsultacja z farmaceutą, która średnio trwa około 15 minut,
- jeśli nie ma przeciwwskazań farmaceuta wykonuje iniekcje.
- Następnie biorca usługi jest zobowiązany poinformować o tym swojego lekarza rodzinnego, jeśli nie ma tego w umowie pomiędzy farmaceutą a lekarzem, wiec jest to zależne od miejsca wykonywania świadczenia.
Prywatna usługa Winter FluJab kosztuje 12,99 GBP, co w przeliczeniu wynosi ok. 63,94 PLN.
Jeśli klient ma ukończone 18 lat, może również rozważyć prywatną usługę szczepienia przeciw pneumokokowemu zapaleniu płuc. Niektóre apteki oferują szczepionki do przyjęcia w tym samym czasie, co szczepionkę przeciw grypie.
Reasumując, szczepienia przeciw grypie w UK wykonywane są w poradni lekarza pierwszego kontaktu, wybranych lokalnych aptekach oraz przez położnych dla kobiet w ciąży.
Pacjenci są informowani o ryzyku wystąpienia działań niepożądanych tj.:
gorączka, złe samopoczucie, dreszcze, zmęczenie, ból głowy, zawroty głowy, pocenie się, objawy żołądkowo-jelitowe, bóle mięśni i stawów, reakcje skórne (np. wysypka) i reakcje w miejscu wstrzyknięcia, reakcje alergiczne, ból / zapalenie nerwów, obrzęk węzłów chłonnych, drętwienie, ogólne reakcje skórne i rzadkie zaburzenia nerwowe.
Jeśli wystąpią takie lub jakiekolwiek inne nietypowe lub ciężkie objawy, klient jest informowany o tym, iż należy niezwłocznie zwrócić się do lekarza.
Każda apteka posiada procedury radzenia sobie z reakcjami anafilaktycznymi.
Ilość takich przypadków w UK jest niewielka, ale obecna.
Farmaceuta odmowi sczepień przeciwko grypie, jeśli:
- Wystąpiła u klienta reakcja uczuleniowa lub anafilaktyczna na którąkolwiek wcześniejszą iniekcję/szczepienie;
- Klient jest alergikiem
- Objawy wskazują na infekcje i klient zgłasza złe samopoczucie
- Wyznanie religijne się temu przeciwstawia.
Produkty
W 2018 r. NHS udostępnił 3 rodzaje szczepionek przeciw grypie:
- żywą czterowalentną szczepionkę (która chroni przed 4 szczepami grypy) podawaną w postaci aerozolu do nosa. Dotyczy to dzieci i młodzieży w wieku od 2 do 17 lat uprawnionych do szczepienia przeciw grypie;
- czterowalentną inaktywowaną, podawaną w postaci iniekcji. Dotyczy to osób dorosłych w wieku powyżej 18 lat, ale poniżej 65 roku życia, u których występuje zwiększone ryzyko zachorowania na grypę ze względu na wiek oraz dzieci w wieku powyżej 6 miesięcy w kwalifikującej się grupie, która nie może otrzymać żywej szczepionki;
- adiuwantową szczepionkę trójwartościową w postaci iniekcji. Dotyczy to osób w wieku 65 lat i starszych, ponieważ wykazano, że jest bardziej skuteczny w tej grupie wiekowej.
Dzieci w wieku od 6 miesięcy do 2 lat i będące w grupie wysokiego ryzyka wystąpienia grypy, mogą otrzymać szczepionkę przeciw grypie w iniekcji podskórnej, ponieważ aerozol do nosa nie jest objęty licencją dla dzieci poniżej 2 lat. Szczepienie to jednak wykonuje pielęgniarka po kwalifikacji dziecka przez lekarza.
Brytyjskie pielęgniarki wykonują zatem szczepienia u dzieci i seniorów powyżej 65 roku życia. Dopuszczalne jest zaszczepienie osoby starszej przez farmaceutę, lecz taki pacjent musi mieć zaświadczenie od lekarza. Jednak takie praktyki są rzadkością.
Analizując schemat sczepień w UK oraz kwalifikacje polskich pielęgniarek, proszę zastanowić się, czy farmaceuta jest odpowiednią osobą na podawanie leku drogą podskórną ?
Czy oczekiwany wzrost zapotrzebowania na szczepionkę, to dobre rozwiązanie tylko dla rynku farmaceutycznego jak i dla pacjenta?
Rola szczepień ochronnych w profilaktyce chorób zakaźnych jest niezmiernie istotna, szczególnie w dobie ruchu antyszczepionkowego, tak samo istotna, jak rola pielęgniarki w udzielaniu tego rodzaju świadczeń.
Drogi odbiorco, czy już wiesz dlaczego pomysł Ministerstwa Zdrowia nie podoba się pielęgniarkom?
Pozdrawiam
Michalina Stegenta
Członek Stowarzyszenia Pielęgniarki Cyfrowe
Załącznik: ulotka do szczepionki sezonowej Winter Flu Jab
Proszę zostaw odpowiedź