W poszukiwaniu prestiżu mojego zawodu

Prestiż jest subiektywnym kryterium, określającym pozycję człowieka
w społeczeństwie. Oparty jest na wartościujących podstawach emocjonalnych i obiektywnych, takich jak wykształcenie, zawód, styl życia, dochody. Wiąże się z oczekiwaniami grupy wobec postaw i zachowań jednostki oraz jej obowiązków, jak również z oczekiwaniami jednostki wobec grupy, wypływającymi z jej praw i przywilejów.

W pojęciu prestiżu wyróżnił dwa elementy: szacunek i wpływ. Szacunek opiera się na przymiotach fizycznych, intelektualnych, moralnych oraz w sprawnościach praktycznych danej osoby. Wpływ natomiast oparty jest na zasobach posiadania, wiedzy i władzy.

Badania CBOS nad prestiżem zawodowym wskazują, iż zawód pielęgniarki w Polsce cieszy się wysokim zaufaniem, znalazł się on na drugiej pozycji. Natomiast postrzeganie prestiżu przez przedstawicieli zawodu jest na poziomie średnim, co wskazuje, że zajmowana pozycja nie jest taka, jaką chcieliby zajmować członkowie tej grupy zawodowej. Czynnikami najsilniej wpływającymi na pozycję zawodową pielęgniarek i położnych jest uznanie pacjentów i profesjonalizm, na który składa się: samodzielność zawodowa, umiejętności i wykształcenie, w tym podyplomowe. Na wzmocnienie pozycji zawodowej wpływa również samodzielne wykonywanie świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych oraz zmiana w systemie kształcenia (licencjat, studia magisterskie) i ustawiczne podnoszenie kwalifikacji. Wysoko oceniona została również indywidualna lub grupowa praktyka pielęgniarska, prowadzona przez przedstawicieli tych zawodów.

Wizerunek pielęgniarki jest uzależniony od wielu czynników . Główne to charakter relacji z  pielęgniarką oraz doświadczenie i  wiedza na temat jej profesjonalnej działalności . Inaczej profesja ta będzie postrzegana przez samych podopiecznych, inaczej przez lekarzy (grupę zawodową najściślej współpracującą z  pielęgniarką), a  inaczej przez same pielęgniarki (świadome swojej tożsamości i  specyfiki zawodowej). Współcześnie w  Polsce w  wizerunku zawodowym pielęgniarki prezentowanym przez lekarzy nadal dominują elementy modeli tradycyjnych, związanych z  podrzędną, pomocniczą rolą pielęgniarki. Wizerunek zawodu pielęgniarki prezentowany przez pacjentów, czyli odbiorców realizowanych przez nią świadczeń zdrowotnych, także ma własną specyfikę. Jak pokazują badania, mimo zmian zachodzących w obrębie tego zawodu, w świadomości społeczeństwa polskiego praca pielęgniarki kojarzona jest z wykonywaniem rutynowych, nieskomplikowanych czynności, np. wykonaniem iniekcji, podaniem leku, zmianą pieluchy jednorazowej. Dość typowe jest deprecjonowanie roli pielęgniarki w  procesie terapeutycznym i  podkreślanie dystansu między pozycją zawodową pielęgniarki a  lekarza. W  pewnych okolicznościach w procesie oceny społecznej dominującego znaczenia nabiera stereotyp, czyli obraz danej rzeczywistości/osoby/grupy społecznie podzielany, uproszczony treściowo i emocjonalnie, uogólniony, oporny na zmiany i dziedziczony kulturowo.

Z podnoszeniem prestiżu polskiej pielęgniarki ściśle wiąże się doskonalenie zawodowe. Kształcenie podyplomowe jest obowiązkiem każdej aktywnej pielęgniarki. Zawód ten wymaga dziś coraz większej wiedzy fachowej, dlatego są one jedną z najbardziej kształcących się grup zawodowych. Należy podkreślić, iż Pielęgniarstwo jest nauką, która wciąż się rozwija. W Polsce pierwszy Wydział Pielęgniarski powstał niespełna 50 lat temu, gdzie kształcenie odbywało się na poziomie akademickim. Obecnie nie istnieje inny sposób wchodzenia do zawodu, jak tylko przez studia licencjackie. Od kilkunastu lat możliwe jest doktoryzowanie się w dziedzinie Pielęgniarstwa. Pielęgniarki każdego roku podejmują wiele kursów kwalifikacyjnych, specjalistycznych lub specjalizacji. Rozwój medycyny i ogromny postęp w diagnostyce i leczeniu sprawia, że wykwalifikowana pielęgniarka, będąca członkiem zespołu terapeutycznego, ma obecnie większą autonomię.

W odbiorze społecznym danego zawodu ogromną rolę odgrywają także media, które często ukazują pielęgniarkę w niekorzystnym świetle. Zawody pielęgniarki i położnej należą do grupy zawodów zaufania publicznego stąd wysokie oczekiwanie, co do uczciwości i ich postawy moralnej. Często, aby zwiększyć oglądalność lub poczytność przytacza się bulwersujące zachowania pielęgniarek lub popełniane przez nie błędy. Zawsze większą popularnością cieszą się właśnie takie sensacyjne informacje. Brak jest w mediach rzetelnej informacji o roli naszego zawodu, o pozycji w zespole terapeutycznym, o korzyściach, jakie wynikają dla pacjenta z rzetelnej, opartej na dowodach naukowych opiece pielęgniarskiej. Także używany w reklamie stereotypowy wizerunek pielęgniarki nie poprawia jej pozycji społecznej.

Czy przedstawiciele zawodów pielęgniarki i położnej mogą wpłynąć na poprawę prestiżu i polepszenie swojego wizerunku? Oczywiście jest na to kilka sposobów, m.in.: aktywność pielęgniarek, edukacja społeczeństwa i swojej grupy zawodowej oraz docenianie własnej wartości.  Zaangażowanie w sprawy środowiska, jedność, solidarność, a przede wszystkim aktywność jest podstawą do zmiany. Często zmiana zaczyna się od jednostki, która może pociągnąć za sobą inne osoby w danym otoczeniu. Jasno wyznaczone cele działalności pozwalają wierzyć, że można je osiągnąć. Ważny jest szacunek w zespole terapeutycznym, wzajemna znajomość zakresu obowiązków i kompetencji poszczególnych członków. Z drugiej strony edukacja pacjenta także w zakresie działalności pielęgniarki i położnej, jej roli i zadań wobec podopiecznego. Nieodzowne jest uświadamianie własnemu środowisku, jak ważne jest budowanie własnej wartości, która przekłada się na pozytywne budowanie wizerunku. Istotny jest rozwój osobisty, inwestowanie we własne wykształcenie, nie tylko w obrębie pielęgniarstwa, tak aby zapewnić pacjentowi holistyczną opiekę. Takie cechy jak asertywność, jasne wyrażanie zdania w kwestiach dotyczących opieki, pewność siebie i profesjonalizm są niezbędnymi elementami współczesnego pielęgniarstwa.

Wykonywanie zawodu marnie opłacanego, ale cieszącego się dużym prestiżem w pewnym stopniu dowartościowuje jednostkę. Należy jednak zaznaczyć, że samą „satysfakcją” rodziny nikt nie utrzyma. Trzeba wyraźnie powiedzieć, że pieniądze też są ważne. Wymagania wobec pielęgniarek stale rosną, co nie idzie niestety w parze z ich zarobkami i wpływa negatywnie na prestiż tego zawodu. Zawód ten będzie istniał zawsze, dopóki będzie istniał człowiek. Choremu potrzebna jest bowiem troska, zrozumienie oraz opieka, której nie jest i nie będzie w stanie zastąpić żaden sprzęt.

Ewelina Tymoszuk