Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarek –skargi pacjentów. Cz. I

Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarek –skargi pacjentów. Cz. I

W ostatnich latach znacznie wzrosła ilość skarg wnoszonych przez pacjentów i ich rodziny względem placówek opieki zdrowotnej oraz pracowników medycznych.

Przyczyną tego jest na pewno duży wzrost świadomości pacjentów, co do możliwości wnoszenia skarg i uzyskiwania świadczeń finansowych związanych z odszkodowaniem.

Ze statystyk wynika, że ilość spraw rośnie z roku na rok. Interesujące jest, że w wielu przypadkach (ok. 190 – 200 rocznie) sądy całkowicie biorą stronę pacjenta i uwzględniają pozwy w całości.

System pacjentocetryczny, niewątpliwie korzystny dla chorego, spowodował, że pacjenci zewsząd przekonywani, zachęcani do domagania się swoich praw, skrzętnie wykorzystują każde zdarzenie do ubiegania się do odszkodowań i zadośćuczynień. Przyczynia się do tego także wzrastająca świadomość prawna pacjentów.

Pacjenci domagają się między innymi kompensaty za błędy medyczne skutkujące powikłaniami, kalectwem, czy śmiercią, za zdarzenia niepożądane, za zniszczenie mienia (np. zabrudzenie krwią ubrania, czy uszkodzenie sprzętu elektronicznego posiadanego przy sobie w szpitalu), a także za nieprzestrzeganie praw pacjenta.

Odpowiedzialność karna personelu medycznego to często, jak wyżej wspomniano, dążenie pacjenta do odszkodowania, czy nawet renty.

Zatem, należy chronić się przed „czujnym okiem” pacjentów i ich rodzin, wykonując wszelkie czynności zgodnie z procedurami, rozporządzeniami, Ustawą o zawodach pielęgniarki i położnej oraz Kodeksem etyki zawodowej.

Najczęstszym „grzechem” pielęgniarek jest wykonywanie zleceń lekarskich niezgodnie z zapisem w Ustawie.

Ten obowiązek spoczywa nie tylko na pielęgniarkach, ale również na lekarzach.

Wciąż, nader często zdarza się wykonywanie zleceń lekarskich przekazanych ustnie (z wyjątkiem stanów nagłych, ratujących życie), realizowanie zleceń lekarskich sporządzonych nieczytelnie, niezawierających obowiązujących danych, czy nawet podpisu i pieczątki lekarza.

Przypominamy zatem ten, tak ważny dla naszego środowiska zapis:

„Art. 15.

1. Pielęgniarka i położna wykonują zlecenia lekarskie zapisane w dokumentacji medycznej.

2. Zapis w dokumentacji medycznej, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy zleceń wykonywanych w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego.

3. W  przypadku uzasadnionych wątpliwości pielęgniarka i położna mają prawo domagać się od lekarza, który wydał zlecenie, by uzasadnił potrzebę jego wykonania.

4. Pielęgniarka i  położna mają prawo do samodzielnego orzekania o  rodzaju i  zakresie świadczeń opiekuńczo-pielęgnacyjnych wykonywanych na rzecz pacjenta niezdolnego do samodzielnej egzystencji i samoopieki.

Pielęgniarka ma także możliwość odmowy wykonania zlecenia lub innego świadczenia zdrowotnego niezgodnego z sumieniem lub zakresem posiadanych kwalifikacji. Jednak ma także obowiązek niezwłocznego podania przyczyny odmowy na piśmie i przekazanie tego przełożonemu lub osobie wydającej zlecenie.

Art. 12.

2. Pielęgniarka i położna mogą odmówić wykonania zlecenia lekarskiego oraz wykonania innego świadczenia zdrowotnego niezgodnego z  ich sumieniem lub z zakresem posiadanych kwalifikacji, podając niezwłocznie przyczynę odmowy na piśmie przełożonemu lub osobie zlecającej, chyba że zachodzą okoliczności, o których mowa w ust. 1.

3. W przypadku, o którym mowa w ust. 2, pielęgniarka i  położna mają obowiązek niezwłocznego uprzedzenia pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego bądź opiekuna faktycznego o takiej odmowie i  wskazania realnych możliwości uzyskania tego świadczenia u innej pielęgniarki, położnej lub w podmiocie leczniczym.

4. W  przypadku odstąpienia od realizacji świadczeń zdrowotnych z  przyczyn, o  których mowa w ust. 2, pielęgniarka i położna mają obowiązek uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej.”

Niektóre z przeszkód uniemożliwiających wykonanie zlecenia lekarskiego:

∙ Narażenie życia i zdrowia pacjenta na skutek realizacji nieprawidłowo wydanego zlecenia lekarskiego np. nieprawidłowo oznaczone dane pacjenta uniemożliwiające prawidłową identyfikację chorego, nieczytelna nazwa leku, nieprawidłowa dawka leku lub określona w złych jednostkach, niezgodna z zaleceniami producenta droga podania leku, nie określone dawkowanie w ciągu doby, nieprawidłowo wskazane miejsca wykonania zlecenia, jeżeli zabieg ma być zrealizowany poza oddziałem szpitalnym.

∙ Narażenie życia i zdrowia pacjenta poprzez realizację zlecenia niezgodnego ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej lub narażającego pacjenta na niebezpieczeństwo np. w sytuacji, gdy bezpośrednio przed wykonaniem iniekcji pacjent zgłasza uczulenie na dany lek.

∙ Brak posiadania kwalifikacji do wykonania zlecenia lekarskiego np. wykonywanie świadczeń zdrowotnych pielęgniarskich przez położną i świadczeń położniczych przez pielęgniarkę.

∙ Brak posiadania kwalifikacji wymaganych do realizacji świadczenia uzyskanych w czasie kształcenia podyplomowego tzn. w czasie kursów specjalistycznych, kwalifikacyjnych czy też specjalizacji np. wykonywanie szczepień ochronnych, instrumentowanie do zabiegów operacyjnych, podawanie leków cytostatycznych, itp.

∙ Naruszenie praw pacjenta w związku z realizacją zlecenia lekarskiego np., podanie leku, pobranie materiału biologicznego do badania przy wyraźnym sprzeciwie pacjenta.

∙ W sytuacji gdy, wykonanie zlecenia lekarskiego naruszałoby przepisy dotyczące wykonywania zawodu i łączyłoby się z popełnieniem przestępstwa np. udział w aborcjach wykonywanych niezgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, czy też nielegalnych eksperymentach medycznych.

∙ Wykonanie świadczenia zdrowotnego niezgodnego z sumieniem bądź zasadami wyznawanej religii, osoby je wykonującej np. udział w aborcji, udział w transfuzji krwi.

∙ Brak podpisu lekarza zlecającego.

Często też spotykana jest praktyka podawania przez pielęgniarki kontrastów drogą dożylną podczas badania radiologicznego.

Zgodnie z opinią Krajowego Konsultanta w dziedzinie pielęgniarstwa w sprawie podawania przez pielęgniarki środków kontrastowych oraz wymaganych kwalifikacji pielęgniarek w tym zakresie:„Z § 8 i 9 rozporządzenia (Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 lutego 2011 roku (Dz.U.z 2011 r. Nr 48, poz. 253) wynika, że w jeżeli procedury tego wymagają, w jednostkach ochrony zdrowia, w pracowniach rentgenowskich zatrudnia się pielęgniarki posiadające umiejętności w zakresie procedur zabiegowych, a także obsługi strzykawki automatycznej. W jednostkach ochrony zdrowia, w których wykonuje się procedury radiologii zabiegowej naczyniowej, zapewnia się podczas trwania procedury, opiekę anestezjologiczną lekarza specjalisty w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii oraz pielęgniarki, która posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki lub która ukończyła kurs kwalifikacyjny z tej dziedziny.

Z aktów prawnych wynika, że pielęgniarka zatrudniona w Pracowni Tomografii Komputerowej wykonuje zlecenia lekarskie w zakresie podawania środków kontrastowych w strzykawce automatycznej pod nadzorem lekarza posiadającego wymagane kwalifikacje. Pielęgniarka nie posiada uprawnień do podawania leków, środków kontrastowych bezpośrednio dożylnie zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 7 listopada 2007 roku w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę samodzielnie bez zlecenia lekarskiego (Dz. U. Nr 210, poz.1540).