Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej RP oraz Kodeks Etyki dla Pielęgniarek MRP w moich oczach.

Ukłon w stronę tradycji czy spojrzenie w przyszłość?

Rozpoczynamy dziś cykl publikacji prac studentów I roku studiów licencjackich – Pielęgniarstwo, Instytutu Nauk o Zdrowiu w Uniwersytecie Rzeszowskim.

Prace te stanowią przekaz od studentów pielęgniarstwa postrzegania przez nich niezwykle istotnej kwestii etycznej wykonywania zawodu na podstawie Kodeksu etyki zawodowej pielęgniarki i położnej RP.

Serdecznie zapraszamy.

Autor: Karolina Biłas; studentka pierwszego roku studiów licencjackich – Pielęgniarstwo, Instytut Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Rzeszowski.

Opiekun dydaktyczny i redaktor: Justyna Babiarz; instruktor na kierunku – Pielęgniarstwo, Instytut Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Rzeszowski.

Kodeks etyki pielęgniarskiej zakreśla ramy postępowania zawodowego dla pielęgniarek i pielęgniarzy, określając zasady, które powinny kierować ich zawodową praktyką. 

Praca pielęgniarki i położnej w Polsce obejmuje szeroki zakres obowiązków i odpowiedzialności, które są zdefiniowane w następujących kodeksach: „Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rzeczpospolitej Polskiej” [1] oraz „Kodeks etyki zawodowej Międzynarodowej Rady Pielęgniarek” [2]. Są to dwa bardzo ważne dokumenty dla każdej pielęgniarki i położnej, ponieważ stanowią one fundament uczciwej i rzetelnej pracy, a właśnie w taki sposób powinni wykonywać swoje obowiązki przedstawiciele tych dwóch zawodów. 

Jako studentka pierwszego roku pielęgniarstwa, na podstawie doświadczeń, jakie zdążyłam do tej pory w mojej edukacji i w czasie praktyk zawodowych zdobyć, uważam, że najważniejsze w niniejszych kodeksach są wzorce postępowania wobec pacjentów oraz współpracowników. 

Dla osoby wykonującej ten zawód najważniejszy powinien być pacjent; jak również dobro własne tych osób. Pielęgniarka posiada mianowicie, obowiązek zapewnić pacjentowi opiekę, w trakcie której respektuje ona jego godność, prawa i potrzeby. Musi być ona osobą empatyczną, szanować autonomię pacjenta i dbać o jego dobrostan fizyczny i psychiczny. Troska o pacjenta powinna stanowić przecież główny element naszej pracy. W ramach pielęgniarstwa holistycznego mianowicie, zwraca się uwagę zarówno na otoczenie chorego, jak i na bezpośrednie z nim postępowanie, uwzględniając przy tym jego indywidualność oraz traktowanie go jako składającego się z różnych sfer, podmiotu opieki. 

Filozofia opieki holistycznej jest zgodna ponadto z założeniami opieki zindywidualizowanej, mającej swoje źródło, po części, w teorii Florence Nightingale. W koncepcji tej pielęgniarki są zachęcane również do ciągłego samorozwoju, obdarzeniem troską i zrozumieniem także siebie samych, co posiada pozytywny wpływ na świadczenie profesjonalnej, skoncentrowanej na pacjencie, opieki. Zasady te zostały zawarte również w w/w kodeksach etyki zawodowej.

Pielęgniarka ma ponadto obowiązek zachowania poufności w sprawach dotyczących jej pacjenta. Informacje o stanie zdrowia chorego są bowiem chronione tajemnicą i mogą być ujawnione tylko w sytuacjach przewidzianych przez prawo lub za wyraźną zgodą pacjenta. Praca z cierpiącym człowiekiem wymaga zachowania profesjonalizmu przez cały okres prowadzenia nad nim opieki. 

Osoba wykonująca zawód pielęgniarki powinna aktywnie uczestniczyć w zadaniach zespołu opieki zdrowotnej; współpracując z lekarzami, terapeutami zajęciowymi, fizjoterapeutami i innymi specjalistami. Wspólna praca w zespole interdyscyplinarnym ma bowiem na celu zapewnienie kompleksowej i skutecznej opieki. Profesja pielęgniarki jest oparta w sposób szczególny na pracy na rzecz innych ludzi. – Sprawowana opieka opiera się na niesieniu pomocy drugiemu człowiekowi i można nazwać ją także misją. Często, jako społeczeństwo, nie zdajemy sobie sprawy jak szerokie jest znaczenie słowa „opieka” w kontekście wykonywanej dla pacjenta pracy pielęgniarki. Nie jest nią tylko podłączanie kroplówek, podawanie leków czy pobieranie krwi. – Te instrumentalne czynności są oczywiście ważne, ale nie oddają w pełni tego, co pielęgniarka robi dla pacjenta, budując relacje oparte na zaufaniu, empatii, przyjaźni i gotowości do pomocy. W zawodzie tym ogromne znaczenie ma profesjonalizm, począwszy od wiedzy medycznej po pracę z drugim człowiekiem, niejednokrotnie nieświadomym i bezbronnym. 

Jako osoby wykonujące ten zawód mierzymy się z wieloma wyzwaniami. Jest nim przykładowo występująca czasem na porządku dziennym śmierć chorych i towarzysząca jej sytuacja bezsilności, kiedy to, mimo walki o życie pacjenta, nie jesteśmy w stanie zmienić jednak nieuchronnego biegu wydarzeń. 

Pamiętam np., jakby stało się to dzisiaj (i myślę, że na długo utknie mi ta sytuacja i ten człowiek w pamięci) następujące wydarzenie:

To były moje drugie zajęcia praktyczne w szpitalu, które odbywały się na oddziale neurologicznym. Pacjentem natomiast, był dwudziestoletni chłopak z rozpoznaniem – chłoniak ośrodkowego układu nerwowego. Stan chorego był bardzo ciężki. Zachował on co prawda przytomność, ale nie mówił, nie poruszał się i był karmiony przez sondę. 

Patrzył na nas jedynie cierpiącymi oczami i mimo, że chciał nam coś wtedy powiedzieć, to nie dał jednak rady. Wiele myśli przewinęło mi się wtedy przez głowę. 

Dlaczego tak jest? Przecież on ma tyle lat co ja. Czym zawinił sobie tak młody człowiek, że jest teraz w takim stanie? Przecież całe życie przed nim. 

Natomiast najgorszym momentem w całej tej sytuacji był dla mnie widok płaczącej nad jego łóżkiem mamy. 

W tym zawodzie nie da się być tak po prostu twardym. Często nasz pacjent jest przecież nieprzytomny, bezbronny, w obcym dla siebie miejscu i może liczyć tylko na nas. Choć nie mamy pewności czy nas słyszy to, co do niego mówimy, traktujemy jego samego i jego ciało z szacunkiem, a nawet jeśli nas przy nim nie ma, obserwujemy go jednak, patrząc w dyżurce na monitor i reagujemy, gdy coś niepokojącego się z nim dzieje. Obsługujemy przy tym również skomplikowaną aparaturę, dzięki istnieniu której ma on szansę na powrót do swojej rodziny. Pielęgniarstwo jest zawodem zaufania społecznego, dlatego powinniśmy przestrzegać norm, które przedstawiają nam kodeksy etyczne. 

Podsumowując umiejętności i wiedzę pielęgniarek/pielęgniarzy można określić jako: fachowość, posiadanie odpowiedniej wiedzy, ciągły rozwój oraz umiejętność adaptacji do sytuacji nagłych. 

Kodeks etyki pielęgniarskiej podkreśla także znaczenie dbania o relacje między współpracownikami. 

Niestety, zjawiska takie jak agresja, brak pomocy, czy przeszkadzanie sobie nawzajem w dążeniu do różnych pozytywnych celów, nie są rzadkością w środowisku pracy. 

Warto jednak dążyć do budowania pozytywnych relacji, wzajemnego wsparcia i szacunku w miejscu pracy, co sprzyja efektywnej opiece nad pacjentami i dobrej atmosferze wykonywania obowiązków. 

Powszechnie znaną prawdą jest, że dziedziny medyczne stale się rozwijają, zwłaszcza w erze zaawansowanej technologii, która coraz częściej jest wprowadzana do placówek medycznych. W efekcie tego pielęgniarki są coraz częściej stawiane przed koniecznością nauki obsługi nowego sprzętu, przyswajania nowych procedur oraz uczestnictwa w dodatkowych kursach szkoleniowych. 

Ciągły samorozwój w tym zawodzie będzie coraz większą koniecznością realizowaną dla dobra pacjentów oraz samego personelu medycznego. Z tego powodu uważam, że wymienione wyżej Kodeksy powinny stale ewaluować, żeby stanowić stabilną podporę dla zawodu pielęgniarki i położnej, ponieważ, tradycyjnie, zawierają one w sobie szereg ważnych kwestii, które kształtują praktykę tych zawodów. 

Na koniec swoich rozważań pragnę dodać pewien cytat:

„(…) To my, pielęgniarki stoimy przy pacjencie, gdy słyszy od lekarza diagnozę, czyli informację, która często zmienia całe jego życie lub jest początkiem końca. Najważniejsze, by wtedy być obok, towarzyszyć człowiekowi aż do momentu, w którym zaakceptuje swój stan zdrowia. (…)”

– Karolina, 2-letni staż, oddział chirurgiczny, szpital publiczny w Warszawie [3].

Piśmiennictwo:

1. Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rzeczpospolitej Polskiej:

NOWY „KODEKS ETYKI ZAWODOWEJ PIELĘGNIARKI I POŁOŻNEJ RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ” – Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych w Białej Podlaskiej (oipip-bp.pl) (Dostęp 09.04.2024 r. o godz. 16.00).

2.  Kodeks etyki zawodowej Międzynarodowej Rady Pielęgniarek (w języku polskim):

KODEKS ETYKI MIĘDZYNARODOWEJ RADY PIELĘGNIAREK(ICN) DLA PIELĘGNIAREK (pielegniarki.info.pl) (Dostęp 09.04.2024 r. o godz. 16.30).

3. Cytat z wywiadu w: Fijewska M.: Tajemnice pielęgniarek: prawda i uprzedzenia. Wydawnictwo WAB, Warszawa 2019 rok; str. 14.