Pielęgniarstwo zaawansowanej praktyki (APN)

Zmiany w ochronie zdrowia zachodzą w ostatnim czasie bardzo dynamicznie. Związane jest to z nieustannym postępem i rozwojem medycyny i nauk o zdrowiu. Z drugiej strony, struktura demograficzna w naszym kraju warunkuje zwiększenie zapotrzebowania na świadczenie zdrowotne oraz opiekę. Dodatkowo po wybuchu epidemii Covid-19, pacjenci oczekują realizacji również procedur i świadczeń, które nie mogły być zrealizowane w tamtym czasie.

Zawody medyczne borykają się z problemem niskich obsad, jak również rosnącą średnią wieku personelu medycznego oraz społeczeństwa. Niestety, prognozy w tej kwestii nie są optymistyczne.

Szansą na zwiększenie dostępności do świadczeń zdrowotnych jest wprowadzenie Pielęgniarki Zaawansowanej Praktyki (Advanced PracticeNurse-APN). 

W 2010 roku OECD (Organisation for Economic Cooperation and Development –  Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) pokazało potrzebę zaistnienia tego stanowiska wśród pracowników opieki zdrowotnej. Wiele krajów OECD implementowało zalecenia, tworząc nowe role w pielęgniarstwie. 

Według Międzynarodowej Rady Pielęgniarek  (ICN), APN jest zarejestrowaną pielęgniarką, która nabyła fachową i gruntowną, poszerzoną wiedzę (zalecaną na poziomie magisterskim), zespół umiejętności podejmowania decyzji i kliniczne kompetencje oraz cechy, właściwe dla udoskonalonej praktyki, sformułowane w kraju, w którym uzyskała zezwolenie do jej wykonywania” (ICN 2002).

Aby dostosować uregulowania zaawansowanej praktyki pielęgniarskiej do przepisów panujących w danym kraju, zaproponowano dwie koncepcje. 

Pierwsza z nich to delegowanie uprawnień do pielęgniarki będącej „substytutem” lekarza, np. Pielęgniarka Zdrowia Rodziny – FHN. W tym modelu pielęgniarki wykonywały działania, które formalnie były domeną lekarzy. W efekcie doprowadziło to do zwiększenia dostępności do świadczeń zdrowotnych.  

Druga koncepcja to poszerzenie roli pielęgniarek w takich obszarach, jak: zarządzanie przypadkiem, monitorowanie e-Zdrowia czy doradztwo lub poradnictwo dotyczące stylu życia, wzmacniania zdrowia i kształtowania pozytywnych zachowań zdrowotnych. 

Na podstawie badań przeprowadzonych w 2015 roku w 39 krajach, które zdecydowały się implementować APN, opisano 3 kategorie pielęgniarek: 

• Pierwsza z nich to pielęgniarki, które w miejscach, gdzie brakuje lekarzy, wykonują ich zadania. 
• Druga kategoria to pielęgniarki, które przede wszystkim pracują w obszarze promocji zdrowia i prewencji chorób, zaś 
• trzecia pełni bardziej zaawansowane role, zarządzanie przypadkiem w chorobach przewlekłych (cukrzyca, choroby układu krążenia itp.).

Korzystając z przykładu ze Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej postaram się pokrótce przybliżyć założenia APN oraz korzyści wynikające z wprowadzenia takiego systemu kształcenia.

Obecnie, branża opieki zdrowotnej w USA musi zmierzyć się z niedoborami w podstawowej opiece zdrowotnej, aby zaspokoić potrzeby rosnącej populacji osób starszych oraz zapewnić wydajną i skuteczną opiekę po niższych kosztach (taki sam problem mamy w naszym kraju). Tu właśnie rodzi się przestrzeń na wykorzystanie umiejętności i wiedzy pielęgniarek zaawansowanej praktyk (APN).

Podczas, gdy zaawansowana praktyka pielęgniarska wymaga wykształcenia na poziomie magisterskim, rynek pracy po ukończeniu studiów przeżywa rozkwit. Prognozuje się, że zatrudnienie znacznie wzrośnie o 26% w latach 2018–2028 .

Pielęgniarki z tytułem zaawansowanej praktyki (APN) lub dyplomowanej pielęgniarki zaawansowanej praktyki (APRN) ukończyły studia magisterskie lub doktoranckie, które pozwalają im na pełnienie wyższych ról w swojej dziedzinie. 

Zaawansowane oznaczenia praktyk pielęgniarskich pozwalają pielęgniarkom stać się bardziej autonomicznymi i wszechstronnymi w pracy i opiece nad pacjentem.

Zaawansowana praktyka pielęgniarska przygotowuje pielęgniarki do wykonywania różnorodnych zadań w opiece nad pacjentem i szeroko rozumianym systemie ochrony zdrowia. 

Niektóre przykłady obowiązków wykonywanych przez APRN obejmują:

• Ocenę stanu pacjenta i analizę historii medycznej
• Opracowanie diagnozy
• Zlecanie badań diagnostycznych
• Ordynowanie leków
• Opracowanie i zmodyfikowanie planu leczenia
• Wystawienie skierowania na przyszłą opiekę

Pielęgniarki zaawansowanej praktyki mogą wykonywać podobne obowiązki do swoich odpowiedników RN (Register Nurse – Pielęgniarka dyplomowana); mają jednak zapewnioną większą niezależność i mogą działać jako liderzy dla innych pielęgniarek z personelu. Mogą również pracować nad poprawą ogólnej opieki nad pacjentem i planów leczenia w ich miejscu pracy.

Rodzaje Pielęgniarek Zaawansowanej Praktyki w USA

APN to wysoko wykształceni członkowie zespołu opieki zdrowotnej. 

Obejmują oni następujące role:

• Asystent lekarza (PA) PA mają wykształcenie wyższe i pracują pod nadzorem lekarza. Jednak PA mogą zapewnić podstawową opiekę medyczną w wielu okolicznościach.
• NursePractitioner (NP) NP mają większą autonomię niż RN i mogą skoncentrować się ogólnie na opiece podstawowej lub specjalizować się w populacji lub dziedzinie medycyny.
• ClinicalNurseSpecialist (CNS) CNS często pełni rolę konsultanta i eksperta edukującego personelu pielęgniarskiego. Zazwyczaj specjalizują się w określonym środowisku opieki zdrowotnej, problemie zdrowotnym lub populacji.
• Certyfikowane zarejestrowane pielęgniarki anestezjologiczne (CRNA) CRNA są kwalifikowane do zapewniania znieczulenia pacjentom w różnych warunkach medycznych. Obejmują one znieczulenie i inną opiekę związaną ze sedacją dla pacjentów.
• Certyfikowane pielęgniarki położne (CNM) CNM pomagają rodzinom we wszystkich obszarach zdrowia reprodukcyjnego, w tym w opiece prenatalnej, porodowej i poporodowej. CNM mogą działać w różnych warunkach, w tym w szpitalach, domach, centrach porodowych, społecznościach lub sytuacjach awaryjnych.

W 2012 roku Europejska Federacja Stowarzyszeń Pielęgniarek (EFN) przyjęła dokument dotyczący strategii rozwoju poziomów dla zawodów zajmujących się opieką. 

Podstawowym założeniem jest, że zawodem pomocniczym będą asystenci pielęgniarstwa (w Polsce są to opiekunowie medyczni). 

Dla pielęgniarek określono natomiast 3 poziomy zawodowe: 

• pielęgniarka ogólna, zgodnie z dyrektywą 55/2013/UE – licencjat pielęgniarstwa, następnie 
• pielęgniarka specjalista z ukończoną specjalizacją oraz 
• pielęgniarka zaawansowanej praktyki (APN), ze specjalizacją uzyskiwaną na drugim poziomie studiów. 

Bariery związane z wprowadzeniem pielęgniarstwa zaawansowanej praktyki, to między innymi:

• polityka zdrowotna, 
• brak rozwiązań organizacyjnych, 
• sprzeciw i niechęć medyków, związany z nowym podziałem kompetencji, 
• brak mechanizmów finansowania świadczeń, 
• brak regulacji prawnych.

Pomimo dowodów, że warto poszerzać kompetencję pielęgniarek, delegując im zadania, które nie są wykonywane przez lekarzy, nadal to rozwiązanie spotyka się z barierami. 

Już dzisiaj, wiele pielęgniarek świetnie radzi sobie z leczeniem ran, ordynowaniem leków, kontynuacją leczenia farmakologicznego, czy edukacją zdrowotną w poszczególnych jednostkach chorobowych, zarządzeniem e-zdrowiem. 

Zwiększenie wykorzystania potencjału kompetencyjnego skutkuje podniesieniem jakości świadczeń, satysfakcją pacjentów oraz obniżeniem kosztów dla systemu opieki zdrowotnej. 

Pielęgniarki z kolei, mogą delegować proste czynności np. do opiekunów medycznych, a swoje kompetencje wykorzystać w sposób bardziej efektywny dla pacjenta, zająć się kompleksowym planowaniem opieki i monitorowaniem jej wykonywania oraz wskaźnikami jakości.

Mgr piel. Ewelina Tymoszuk

Specjalista Pielęgniarstwa Operacyjnego

Źródła

https://www.thechicagoschool.edu/insight/health-care/what-is-advanced-nursing-practice/

https://www.verywellhealth.com/what-is-an-advanced-practice-nurse-3146085

Kilańska D.: „Pielęgniarka zaawansowanej praktyki i jej rola w systemie opieki zdrowotnej” cz. I, w „Analiza przypaków. Pielęgniarstwo i położnictwo” 1/2018

Kilańska D.: „Pielęgniarka zaawansowanej praktyki i jej rola w systemie opieki zdrowotnej” cz. II, w „Analiza przypaków. Pielęgniarstwo i położnictwo” 2/2018