Primary Nurse – wyzwanie czy wymaganie współczesności?

PrimaryNursing jest filozofią pielęgnowania oraz modelem opieki nad pacjentem, który powstał w 1969 r. na Uniwersytecie w Minnesocie, a rozwinął się w latach ’70 ubiegłego wieku w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Jako główną autorkę podaje się Marie Manthey.

PrimaryNursing opiera się na założeniu: „mój pacjent – moja pielęgniarka”, którego wyrazem jest indywidualny plan opieki nad pacjentem. Takie podejście podkreśla odrębność i niepowtarzalność każdego człowieka.

Ten model opieki zakłada odpowiedzialność jednej pielęgniarki za całość opieki sprawowanej nad pacjentem w szpitalu oraz jej ciągłość, od przyjęcia go w oddział do wypisu.  Primary Nurse (Pielęgniarka Prowadząca) zajmuje się holistyczną opieką, diagnozuje potrzeby pacjenta i jego rodziny, planuje i realizuje plan opieki oraz ocenia swoje działania pod względem skuteczności i efektywności działań.

Oczywiście jedna pielęgniarka może mieć pod swoją opieką kilku pacjentów, ale nie jest dla nich anonimowa, a pacjent rozpoznaje ją jako swoją pielęgniarkę. Liczba osób, jaką zajmuje się dana pielęgniarka zależy od ich stanu i zakresu opieki, jakiego wymagają i jest zmienna.

Primary Nursing to opieka skoncentrowana na pacjencie, co wymaga spełnienia przez pielęgniarkę kilku kryteriów.

Indywidualną odpowiedzialność rozumie się tak, że każda pielęgniarka z zespołu jest odpowiedzialna za pacjenta przez 24 godziny na dobę i cały czas jego pobytu w szpitalu.

Autonomia oznacza, że pielęgniarka, która ma autorytet w dziedzinie pielęgnowania, samodzielnie i niezależnie podejmuje decyzje odnoszące się do opieki nad pacjentem.

Koordynowanie – Primary Nurse koordynuje opiekę przez sprawny przepływ informacji pomiędzy osobami opiekującymi się pacjentem jednocześnie z nią, a także w czasie jej nieobecności.

Wszechstronność – w czasie pełnienia swojego dyżuru każda pielęgniarka z zespołu sprawuje całościową opiekę nad pacjentem. Działania zakładają podejście holistyczne („każdy człowiek jest odrębną indywidualnością pod względem społecznym, fizycznym, psychicznym, duchowym i kulturowym”).

Podczas nieobecności na zmianie Pielęgniarki Prowadzącej opiekę nad jej pacjentami przejmują inne pielęgniarki odcinkowe, jednak działają zgodnie z planem opieki, który jest dla niego zaplanowany.

Plan opieki jest jasno komunikowany, zarówno lekarzom, innym pielęgniarkom odcinkowym, opiekunom medycznym oraz innym członkom zespołu terapeutycznego. Istotna jest informacja zwrotna dla Pielęgniarki Prowadzącej otrzymywana od zespołu, o planowanym procesie leczniczym, diagnostycznym. Pielęgniarka Prowadząca jest informowana przez lekarza o stanie zdrowia pacjenta i jego rokowaniach, uczestniczy w porannych obchodach wraz z lekarzem, zapoznaje się z dokumentacją medyczną i ma pełną wiedzę na jego temat. Rodzina pacjenta jest w kontakcie z Pielęgniarką Prowadzącą, otrzymuje informacje, jak  prawidłowo dbać o pacjenta w warunkach domowych.

Pacjent i jego rodzina znajduje się centrum uwagi zespołu, plan opieki i terapii jest mu jasno komunikowany. Pacjent bierze udział w podejmowanych decyzjach, jest świadomym uczestnikiem procesu terapeutycznego. Skutkiem tego opieka sprawowana jest holistycznie, na wysokim poziomie, co daje satysfakcję zarówno pacjentowi, jak i osobom sprawującym opiekę.

Pielęgniarka koordynuje pracę zespołu, reprezentuje sprawy pacjenta wobec innych osób w zespole i organizacji. Staje się autorytetem dla pacjenta w sprawach opieki.

Równocześnie pacjent pozostaje w poczucie własnej wartości, nie zatraca indywidualności, nabiera zaufania do pielęgniarki i jest skłonny do uczestniczenia w działaniach podejmowanych dla poprawy swego stanu zdrowia.

Do najistotniejszych zadań Pielęgniarki Prowadzącej należy ścisła współpraca z pielęgniarką oddziałową i kierowanie zespołem podległych jej osób. Należy dodać, że każda z tych osób może reprezentować inny poziom przygotowania zawodowego – od uczennicy do dyplomowanej pielęgniarki.

Od Primary Nurse oczekuje się prezentowania potrzeb i praw pacjenta na forum wielozawodowego zespołu terapeutycznego w celu wymiany informacji i dokonania ustaleń dotyczących ogólnych założeń szeroko rozumianej opieki.

Trzecim jej zadaniem jest współpraca z pacjentem (a także z jego rodziną i innymi bliskimi mu osobami) na zasadach przyjętych na danym oddziale lub też wypracowanych w zespole kierowanym przez Primary Nurse.

Pomimo, iż założenia modelu opieki Primary Nursing dają duże korzyści dla pacjenta, wymagają dużego wysiłku ze strony personelu medycznego. Wiążą się z inną organizacją pracy na oddziale, dużym stopniem odpowiedzialności pielęgniarki za konkretnego pacjenta, autonomią podejmowanych działań oraz dobrą komunikacją w zespole.

Jednocześnie praca w tym modelu daje poczucie spełnienia, satysfakcji oraz wyzwań zawodowych dla pielęgniarki. 

Mobilizuje ją to do ustawicznego podnoszenia kwalifikacji zawodowych, podejmowania coraz trudniejszych zadań i rozszerzania zakresu kompetencji w opiece nad pacjentem. Konkretne zalety organizacji pielęgnowania według modelu Primary Nursing to ciągłość opieki, odpowiedzialność, lepsze komunikowanie, humanizacja opieki pielęgniarskiej, wysoki poziom satysfakcji pacjenta i pielęgniarki.

Trudnościami w wprowadzenie tego modelu na szerszą skalę jest tradycyjna organizacja pracy na oddziale, kultura organizacji, niedostateczne przygotowanie pielęgniarki do bycia liderem w zespołach interdyscyplinarnych, brak mentorów, z którymi można by omawiać wątpliwości w sprawowaniu opieki całościowej nad pacjentem, dynamika zmian stanu pacjenta, braki w obsadach pielęgniarskich.

Wprowadzając taki model opieki należy dobrze przygotować pielęgniarki do roli lidera, aby poczuły się pewnie i nabrały doświadczenia. Bycie Pielęgniarką Prowadzącą powinno być zarezerwowane dla osób z doświadczeniem zawodowym, które mają odpowiedni zakres wymaganych umiejętności do sprawowania tej roli. Pielęgniarka w tym modelu powinna cechować się stanowczością, zdecydowaniem, asertywnością i wszechstronnością.

Model opieki oparty o PrimaryNusing sprawdza się nie tylko w opiece szpitalnej, lecz może być wykorzystywany w opiece domowej, długoterminowej, hospicjum, domach spokojnej starości itd.

Primary Nursing jest wyzwaniem. Stawia przed pielęgniarkami wymagania, ale otwiera nowe możliwości.

Pielęgniarka Prowadząca jest ważnym członkiem wielodyscyplinarnego zespołu. Pracuje z lekarzem (nie dla lekarza), z pacjentem i jego rodziną i innymi członkami zespołu. Ustala cele opieki nad pacjentem (w pewnym zakresie samodzielnie, w pewnym w kooperacji z innymi), sprawuje bezpośrednią opiekę i koordynuje działania innych.

Obecnie w Polsce jest kilka szpitali, w których opieka sprawowana jest według tego modelu opieki.

Piśmiennictwo:

Nowak A., Smorawska B., Adamiak E.: „PrimaryNursing – Nowoczesny Model Opieki Pielęgniarskiej”, Magazyn Pielęgniarki I Położnej”, Nr 1-2/2008

Górajek-Jóźwik J.(red.): „Filozofia i teorie pielęgniarstwa”, PZWL, 2007