Konsekwencje jednostkowe i społeczne udaru mózgu
Cz. 2.
Do innych zaburzeń emocjonalnych należą także:
- stany lękowe,
- drażliwość,
- impulsywność,
- niedostosowanie afektu,
- zobojętnienie, które mogą być wynikiem uszkodzenia określonych struktur w mózgu albo reakcji psychicznej na dramat utraty zdrowia [Seniów, Członkowska, 2003; Członkowska, 2001].
Funkcjonowanie seksualne człowieka wynika z trzech czynników: popędu płciowego, aktów seksualnych i seksualności. Każde z tych czynników może być zaburzone w konsekwencji pierwotnych lub wtórnych dysfunkcji. Podstawą dysfunkcji pierwotnych są uszkodzenia organiczne czy neurologiczne itp., natomiast dysfunkcje wtórne wynikają z postawy, niepokoju, obrazu siebie, pojęcia seksualizmu.
W postępowaniu rehabilitacyjnym każda z tych dysfunkcji powinna być wzięta pod uwagę.
- Problemy seksualne osób niepełnosprawnych nie są jedynie wynikiem następstw
chorobowych. Wiążą się ze sposobem reagowania na chorobę, obrazem „ja” wyrażającym się w poczuciu niższości, nieatrakcyjności, zaniepokojeniu sobą, wyższym poziomem lęku, napięcia. Im wyższy poziom doświadczeń seksualnych, temperamentu, wspomnień erotycznych, tym bardziej dotkliwie jest przeżywana choroba prowadząca do ograniczeń realizacji potrzeb seksualnych. Wewnętrzne napięcia mogą wzrastać, gdy chory miał uprzednio satysfakcjonujące życie seksualne w swoim związku partnerskim, i obawia się, że aktualne problemy mogą wpłynąć na losy tych relacji [Rutkowska, 2002].
Konsekwencjami udaru mózgu zatem są zmiany jakości życia seksualnego chorego, co wpływa negatywnie na ogólne postrzeganie jakości życia. Badania przeprowadzone wśród mężczyzn po udarze mózgu dotyczące aktywności seksualnej wykazały, że u 48,5% z nich relacja z partnerką pogorszyła się, utratę aktywności seksualnej deklarowało 27%. Większość z respondentów oceniło swoją aktywność seksualną jako niesatysfakcjonującą. Wśród powodów zmian występujących w aktywności seksualnej wymienianych przez badanych należy wymienić obniżenie postrzegania swojej atrakcyjności (57,6%), obniżony poziom libido (57,6%), osłabienie (51,5%), lęk partnerki (45,4%), lęk o własne zdrowie, brak zadowolenia, zmianę w relacjach z partnerką [Bączkowski, 2007; Świerkocka – Miastkowska, Biesek, 2007].
- Postawy bierności i rezygnacji u osób po udarze niedokrwiennym mózgu są
skutkiem zmniejszonego poziomu krytycyzmu i obniżonego nastroju. Pacjent uzależnia się od pomocy otoczenia, przekazuje swoje obowiązki osobom z najbliższego otoczenia, wykazuje postawy roszczeniowe. Choroba staje się przyczyną uzależniania otoczenia od własnej osoby.
- Nadmierny krytycyzm może natomiast nasilić postawę wycofania się z relacji z
otoczeniem, niezadowolenie, wzbudzanie niechęci do siebie i do otoczenia. Wskutek zmian w ośrodkowym układzie nerwowym występują zmiany procesów emocjonalnych, postaw, a nawet charakteru osoby. Pacjent podejmuje próby nawiązania kontaktu z otoczeniem, porozumiewania się. Gdy następuje niepowodzenie rezygnuje z tych prób, przyjmując postawę bierną, rezygnacyjną, wycofującą się lub agresywną. Może mieć poczucie bycia niepotrzebnym, ciężarem dla otoczenia i rodziny. Odczuwa samotność lub odtrącenie, co jest powodem braku motywacji do odzyskania sprawności [Legwant, Kulińska, Janiszewski, Kaczmarzyk, 2004; Rutkowska, 2002; Majkowski, 1998].
Przebycie udaru mózgu obniża zazwyczaj jakość życia odczuwaną w wymiarze funkcjonalnym i psychicznym.
Badania jakościowe dotyczące subiektywnych przeżyć i doświadczeń osoby po udarze mózgu dowodzą, iż w pierwszych tygodniach po udarze chory ma poczucie katastrofy życiowej. Dominuje poczucie nierealności, niepewności i nadziei, zaburzenie percepcji własnego ciała, poczucie zawężenia przestrzeni życiowej, narastająca świadomość zmiany ról społecznych i utraty sprawności [Jaracz, Kozubski, 2006].
Głównymi czynnikami wpływającymi na obniżenie poziomu jakości życia są:
- zmniejszenie sprawności fizycznej,
- depresja,
- brak wsparcia społecznego.
Według przeprowadzonych badań wynika, iż jakość życia była niższa w kategoriach odnoszących się do podstawowych aktywności fizycznych, pełnionych ról i utrzymywania kontaktu ze środowiskiem zewnętrznym. Niektóre doniesienia wskazują poprawę jakości życia wśród pacjentów, u których leczona była depresja. Czynnikiem warunkującym poprawę jakości życia pomiędzy 3. a 6. miesiącem od udaru mózgu, był stan neurologiczny pacjentów [Jaracz, Kozubski, 2001].
W późniejszym okresie pojawia się u chorych cierpienie związane z ograniczeniami, nadzieja na utrzymanie niezmienionego stanu zdrowia, niepogorszenie się tego stanu, zmieszana z nierealistyczną często wiarą w powrót sprawności i marzeniami o nowych możliwościach, doświadczenie nieustannego czekania na czyjąś pomoc w codziennych czynnościach, zmiany percepcji czasu, a także poczucie frustracji, zmęczenia i utraty autonomii, lęk przed kolejnych udarem, niepewność reakcji własnego ciała na wysiłek fizyczny i stres psychiczny [Jaracz, Kozubski, 2006].
Zmniejszenie zależności samoobsługowych i lokomocji, rehabilitacja mowy, wczesne rozpoznanie i leczenie depresji mogą zwiększyć szanse chorych po udarze mózgu na długoterminową poprawę jakości ich życia [Jaracz, Kozubski, 2001]. Wsparcie społeczne ma znaczenie głównie psychologiczne, w mniejszym stopniu wpływa na szeroko pojęte funkcjonowanie [Jaracz, Kozubski, 2001].
Z psychologicznymi następstwami udaru niedokrwiennego mózgu nierozerwalnie związane są następstwa społeczne.
Do nich zaliczyć można:
- koszty leczenia i rehabilitacji ruchowej,
- proces reintegracji psychospołecznej,
- profilaktykę wtórną udaru i
- opiekę nad osobami po przebytym incydencie udarowym [Kwolek, 2005]
Długotrwałe zablokowanie realizacji potrzeb, tj. bezpieczeństwa, niezależności, poczucia własnej wartości, prestiżu, samorealizacji, wyzwala stany stresowe, lęki i frustrację. Także nieprawidłowy stosunek do siebie i własnej sytuacji, do osób w otoczeniu i świata, poczucie niewydolności, winy i wstydu są częstą przyczyną wycofywania się z życia społecznego. Problemy społeczne obejmują wszystkie aspekty życia i dotyczą: norm współżycia, systemu prawnego, praw, koncepcji ról społecznych, możliwości efektywnego komunikowania się, możliwości pracy, życia rodzinnego, towarzyskiego oraz przeszkód natury architektonicznej, urbanistycznej lub komunikacyjnej [Świerkocka – Miastkowska, Biesek, 2007; Rutkowska, 2002].
Nabywanie przez osobę po udarze mózgu umiejętności i sprawności w posługiwaniu się sprzętem ortopedyczno – rehabilitacyjnym i wszelkiego rodzaju urządzeniami wspomagającymi aktywność życiową, wpływa na proces usprawnienia i usamodzielnienia. Ma to niebagatelny wpływ na ocenę zdolności samodzielnego zaspakajania potrzeb. Przyczynia się do prawidłowej percepcji siebie, obrazu własnego ciała i relacji z innymi ludźmi [Rutkowska, 2002].
W społeczeństwie osoba po udarze niedokrwiennym mózgu napotyka na różnorodne bariery. Przybierają one różne postacie, np. utrudnień architektonicznych, komunikacyjnych, informacyjnych. Można także zauważyć przeszkody w postaci barier psychologicznych, prawnych, ekonomicznych, które utrudniają dojście chorego do samodzielności. Do najbardziej uciążliwych barier natury architektonicznej należą: zbyt wąskie drzwi, wejścia, korytarze, za małe powierzchnie pomieszczeń, szczególnie sanitarno – higienicznych, różnice poziomów, tj. schody, stopnie, niedostosowane windy, złe oświetlenie, nieodpowiednio umieszczone klamki, włączniki, uchwyty, niedostateczne informacja wizualna, nierówne i śliskie powierzchnie [Rutkowska, 2002].
mgr piel. Ewelina Tymoszuk
Zapraszamy na kolejną część publikacji.
Z pracy magisterskiej wybrała Joanna Lewoniewska
Grafika Pixaby
Proszę zostaw odpowiedź