Program profilaktyki raka piersi

Pielęgniarki i Położne podczas swojej codziennej pracy czynnie biorą udział w promocji zdrowia. 

Niezwykle ważne są programy profilaktyczne oferowane w ramach profilaktyki finansowanej ze środków publicznych. 

Dostępne programy profilaktyczne

• Program profilaktyki chorób układu krążenia
• Program profilaktyki gruźlicy
• Program profilaktyki chorób odtytoniowych – w tym program przewlekłej obturacyjnej choroby płuc – etap podstawowy
• Program profilaktyki chorób odtytoniowych – palenie jest uleczalne – etap specjalistyczny
• Program profilaktyki raka piersi
• Program profilaktyki raka szyjki macicy
• Program badań prenatalnych

Rozpoczynamy dziś publikacje cyklu edukacyjnego, w którym przedstawimy opis i możliwość udziału  w tych programach.

Od wielu lat, na całym świecie, październik uznawany jest za miesiąc świadomości raka piersi. 15 października przypada Europejski Dzień Walki z Rakiem Piersi, którego symbolem jest różowa wstążka.

To miesiąc, w którym promuje się działania profilaktyczne w zakresie wykrywania chorób sutka. 

Jednak miniony październik 2022 roku nie może być jedynym miesiącem, w którym należy pamiętać o profilaktyce raka piersi. Jak ważne są badania wykrywające tę chorobę musimy pamiętać przez cały rok. 

Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem u kobiet na całym świecie (25%) i najczęstszą przyczyną zgonu (14%), a chore na raka piersi stanowią 36% kobiet żyjących z nowotworami. Szacunki mówią, że co roku raka piersi rozpoznaje się u blisko 1,7 miliona kobiet, a ponad 500 tysięcy umiera z tego powodu. 

W Polsce rak piersi w ostatnim stuleciu stał się jednym z największych zagrożeń przedwczesnej umieralności kobiet. Rak piersi występuje również u mężczyzn, choć bardzo rzadko. Szacuje się, że 1%  przypadków nowotworów złośliwych sutka, to właśnie rak piersi u mężczyzn.
Jak w każdej chorobie nowotworowej, najbardziej problemowa jest późna diagnostyka, co w następstwie przekłada się na wysokie współczynniki umieralności.

„Wykazano, że 5-letnie przeżycia pacjentek leczonych z powodu raka piersi były niższe o ok. 5–7% w przypadku dłuższego czasu oczekiwania na leczenie od momentu pojawienia się pierwszych objawów (do 3 miesięcy vs 3–6 miesięcy)”.

Analizując dane z badań przesiewowych, źródła podają ich czułość na poziomie, iż 4 do 6 osób usłyszy podejrzenie diagnozy na badane 1000 mammografii/osób.

Dlatego należy mówić i pisać o zasadach profilaktyki.

Każda pielęgniarka, zwłaszcza POZ, podczas wizyty pacjentki w gabinecie, np. w celu wykonania EKG, czy położna w trakcie pobrania wymazu cytologii, powinna przeprowadzić rozmowę edukacyjną na temat profilaktyki raka piersi.

W ramach etapu podstawowego programu wykonywana jest mammografia, a w przypadku wystąpienia niepokojących zmian, pacjentka kierowana jest na dalszą diagnostykę do etapu pogłębionej diagnostyki programu.

– Jeżeli wynik będzie prawidłowy, pacjentka otrzymuje zaproszenie na ponowne badanie za 2 lata.

– Jeżeli  wynik badania będzie prawidłowy, ale współistnieją czynniki ryzyka (rak piersi wśród członków rodziny – matka, siostra lub córka oraz mutacje w obrębie genów BRCA 1 lub/i BRCA 2) lekarz zaleci ponowne badanie za 12 miesięcy.

–  Jeżeli wynik będzie nieprawidłowy, lekarz skieruje na dalszą diagnostykę. 

W przypadku rozpoznania raka piersi lub innego schorzenia wymagającego leczenia specjalistycznego, pacjentka jest kierowana (już poza programem) do dalszej diagnostyki lub leczenia do poradni specjalistycznych lub lecznictwa stacjonarnego w ramach NFZ.

W ramach porady lekarskiej w etapie pogłębionej diagnostyki programu lekarz w zależności od wskazań medycznych decyduje, czy pacjentce należy wykonać mammografię uzupełniającą i/lub USG piersi, biopsję cienkoigłową bądź gruboigłową.

Program profilaktyki raka piersi (mammografia) w Polsce realizowany jest przez Narodowy Fundusz Zdrowia dla kobiet w wieku 50-69 lat, które spełniają jedno z poniższych kryteriów:

• nie miały wykonywanej mammografii w ciągu ostatnich dwóch lat;
• otrzymały w ramach programu profilaktyki raka piersi pisemne wskazanie do wykonania ponownej mammografii po 12 miesiącach z powodu obciążenia następującymi czynnikami ryzyka:

• rak piersi wśród członków rodziny (matka, siostra, córka),
• mutacja w obrębie genów BRCA1 lub BRCA2;
• nie miały wcześniej stwierdzonej zmiany nowotworowej piersi o charakterze złośliwym.

Niestety brak badań przesiewowych, brak świadomości ryzyka oraz ignorowanie objawów choroby powodują, że rak piersi u mężczyzn wykrywany jest często w zaawansowanym stadium.

Przyczyny raka piersi u mężczyzn:

• zaburzenia hormonalne, 
• czynniki środowiskowe, 
• mutacje genu receptora androgenowego, 
• mutacje genu BRCA2 

Raka piersi u mężczyzn pojawia się zazwyczaj  5-10 lat później niż u kobiet. 

Zdecydowana większość nowotworów piersi u mężczyzn rozwija się w postaci guza w okolicy podbrodawkowej i może współistnieć z wyciekiem z brodawki lub owrzodzenie skóry. Leczenie odbywa się w podobny sposób, jak u kobiet.

W poniższym linku można odszukać aktualne placówki realizujące programy profilaktyczne.

https://gsl.nfz.gov.pl/GSL/GSL/ProgramyProfilaktyczne

https://www.nfz-katowice.pl/index.php/dla-pacjenta/programy-profilaktyczne/item/125

Oraz, gdzie można wykonać usługę w mammobusie:

https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/zbadaj-piersi-mammobus-przyjedzie-do-ciebie

Należy pamiętać, że można zwrócić się do każdej pielęgniarki i położnej z prośbą o zbadanie piersi, jak również o pomoc w nauce samobadania.

Samobadanie piersi, oprócz badań diagnostycznych powinno być standardem w życiu każdej kobiety, bez względu na wiek. 

Kilka wskazówek do samobadania piersi:

• Samobadanie piersi należy robić regularnie, 
• Kobiety miesiączkujące –  3 do 5 dni po menstruacji
• Kobiety, które regularnie badają swoje piersi, mogą wykryć guz o wielkości ok. 1 cm.
• Guz wielkości do 2 cm, który potencjalnie może okazać się złośliwy, jest niemal w 100% wyleczalny.

Budowa sutka 

źródło: https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/jak-prawidlowo-wykonac-samobadanie-piersi

Technika samobadania piersi

źródło: https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/jak-prawidlowo-wykonac-samobadanie-piersi

Nieprawidłowości w wyglądzie piersi źródło: https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/jak-prawidlowo-wykonac-samobadanie-piersi

Opracowały:

mgr piel. Katarzyna Kowalska

Specjalista Piel. operacyjnego

mgr Joanna Lewoniewska

Lic. Piel.

Specjalista Pielęgniarstwa rodzinnego

Źródła:

Bojakowska Urszula, Kalinowski Paweł, Kowalska Marta Estera Estera. Epidemiologia i profilaktyka raka piersi = Epidemiology and prophylaxis of breast cancer. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(8):701-710. eISSN 2391-8306.

Andrzejczak A, Żarłok E, Osowiecka K, Rucińska M. Realizacja programu wtórnej profilaktyki raka szyjki macicy i raka piersi w Polsce w pierwszym okresie obostrzeń związanych z pandemią COVID-19. Med Og Nauk Zdr. 2021; 27(4): 428–434. doi: 10.26444/monz/142927

https://www.zwrotnikraka.pl/rozowy-pazdziernik-miesiac-swiadomosci-raka-piersi/

https://www.zwrotnikraka.pl/rak-piersi-u-mezczyzn-objawy-i-leczenie/