Hinduizm i buddyzm to dwa systemy religijne, które dla wielu z nas mogą być uznane za takie same – w końcu oba pochodzą z Indii i wspominają o karmie oraz grożą, że za złe uczynki człowiek może odrodzić się jako np. ślimak. W rzeczywistości oba te systemy są bardzo złożone i wymagają od swoich wyznawców zajrzenia w głąb siebie, próby zrozumienia istoty otaczającego świata i nieustannej ciężkiej pracy, by osiągnąć zbawienie.
HINDUIZM
Hinduizm to nieindyjskie słowo określające zbiór luźno ze sobą powiązanych lub wręcz diametralnie różniących się od siebie wierzeń religijnych praktykowanych głównie na Półwyspie Indyjskim. Termin ten pochodzi od sanskryckiego słowa Sindhu oznaczającego rzekę Indus. Początkowo używany był w celu odróżnienia indyjskich religii od buddyzmu czy dżinizmu. Niektórzy pod pojęcie hinduizmu włączają również poglądy różnorakich szkół filozoficznych, zbiór norm postępowania i praw z licznymi ich modyfikacjami. Hinduizm jest jednym z najstarszych i wciąż żywych systemów religijnych na świecie, a przy tym jednym z największą liczbą wyznawców.
Co jest również charakterystyczne, nie ma jednego określonego założyciela, od którego zaczęłoby się wyznanie. Poszczególne doktryny religijne Hindusów różnią się w takim stopniu, iż niektórzy nie uznają hinduizmu za system religijny ale za styl życia. Różnice dotykają również kwestii wiary w jednego czy wielu bogów. Zazwyczaj hinduizm kojarzony jest z politeizmem (w źródłach liczba bogów sięga nawet 330 milionów, choć większość badaczy uznaje ją za „nieco” przesadzoną), jednak istnieje jeden „główny”, przewyższający innych bóg – Brahma. Brahma opisywany jest jako siła zawierająca w sobie każdą część rzeczywistości, często również opisywany jest jako pierwsza z trzech osób trójcy Trimurti – Brahma (Stworzyciel), Wisznu (Opiekun) oraz Śiwa (Niszczyciel). W zależności od pojmowania pojęcia boga powstały różne szkoły teologiczne, zatem hinduizm może być monoteistyczny, monistyczny, panteiczny, politeistyczny a ponadto może mieć również cechy ateizmu jak i nihilizmu. Mimo to uważa się, że każda wiara, która prowadzi do bogów jest dobra.
To co łączy wszystkie odłamy hinduizmu jest wiara i szacunek do świętych ksiąg zwanych Wedami obejmujących dwie kategorie tekstów: śruti (słyszane) i smryti (pamiętane). Weda z sanskryckiego oznacza „wiedzę”. Święte pisma hinduizmu zawierają w sobie hymny recytowane na cześć bóstw, teksty towarzyszące ceremoniom ofiarnym (zawierające również szczegółowe wskazówki dla prowadzących ceremonie), pieśni śpiewane podczas składania ofiar, jak również wiedzę „zaklęć” czy „zamawiań” czyli magiczne formuły mające uchronić przed złem, jak również zapewnić zdrowie i powodzenie, odnalezienie miłości, itd. Smryti stanowią swoisty komentarz do Wed, przystosowując ich treści do aktualnych realiów świata. Można w nich odnaleźć dzieła literackie, prawa cywilne i religijne, baśnie, przypowieści dydaktyczne itp.
Elementami wspólnymi w hinduizmie jest system stanów społecznych, nauka o reinkarnacji ( i trzech sposobach wyzwolenia), doktryna o czterech stadiach życia, kult domowy jak i niezwykle bogaty (oraz zmienny) panteon bogów. Bardzo ważną rolę u wszystkich hinduistów pełni dharma – wiara w zespół praw karmicznych, które decydują o wszystkich wydarzeniach w życiu człowieka i które obejmują sferę zarówno moralności jak i obrządki religijne. Określają w jaki sposób ma żyć, myśleć i jakimi zasadami etyki powinien kierować się wyznawca, a są to: obowiązek pracy, założenia rodziny, posiadania i wychowania potomstwa oraz próby osiągnięcia oświecenia u kresu życia. O wyglądzie życiowej drogi człowieka decyduje:
–system kast (warn), który jest umotywowany religijnie i umocowany społecznie, przybył do Indii wraz z ludami indoeuropejskimi w III-II tysiącleciu p.n.e. Osiągnięcie „zbawienia” w hinduizmie uwarunkowane jest przejściem przez cztery związane z warnami stadia życia. Doktryna o czterech stadiach życia dotyczy tylko mężczyzn z 3 pierwszych kast (tzw. kasty kapłanów, wojowników i rzemieślników) i obejmuje następujące etapy: okres ucznia poznającego Wedy, okres pana domu (zakładanie i troska o rodzinę), pustelnik (okres, gdy mężczyźni rodzi się pierwszy wnuk) oraz czwarte stadium życia – bycie uwolnionym.
– prawo karmy mówiące, że każdy czyn wywołuje skutek, który określony jest wartością moralną popełnionego czynu. Oznacza to, że hindus musi doświadczyć konsekwencji swoich działań (zarówno dobrych jak i złych) nie tylko w obecnym życiu ale również w następnym, co wiąże się to z wiarą w reinkarnację. Dusza stworzona przez boga nieustannie dąży do połączenia się z nim, rozpłynięcia w niebycie lub zbawienia. Dusza (bądź świadomość) po śmierci wciela się w inny byt fizyczny (w zależności od wierzeń może to być człowiek, zwierzę lub nawet roślina). Karą za złe postępowanie w życiu może być odrodzenie się jako byt niższy. Celem życia jest uwolnienie się z tego kołowrotu wcieleń, co można osiągnąć poprzez całkowite oddanie się wybranemu bóstwu, wzrastanie w poznaniu przez medytację nad jednością lub poprzez oddawanie się określonym rytuałom religijnym. Każdy człowiek może sam wybrać swój sposób na wyzwolenie.
BUDDYZM
Buddyzm – system religijny założony przez Siddhārtha Gautama, syn księcia z rodu Śākyów, który podczas swych licznych wędrówek uświadomił sobie czym jest cierpienie, porzucił książęce życie by wypełniać powołanie jakim było szukanie wyzwolenia dla siebie i dla innych. Według jego nauk człowiek jest swoim własnym panem, a żadna „wyższa istota”, która rządziłaby losem człowieka – nie istnieje. Dlatego buddyzm jest religią nieteistyczną. Wolność (wyzwolenie się z cyklu ciągłych reinkarnacji), jest możliwa do osiągnięcia poprzez wzięcie odpowiedzialności za swoje czyny, zrozumienie Prawd i kierowanie się nimi. Poszczególne czyny mają swoje konsekwencje – buddyzm, tak jak hinduizm, jest religią dharmiczną, czyli uznającą prawo karmiczne. W tym miejscu należy również wyjaśnić termin „budda”. W sanskrycie oznacza „przebudzony”, osoba która przez praktykę moralności, skupienia, rozwojowi mądrości ujrzała prawdziwą naturę zjawisk – nietrwałość, dyskomfort dotyczący zmian i brak niezmiennego „ja”. Osiągnięcie takiego stanu nazywane jest bodhi – z sanskrytu przebudzenie, jednak częściej używanym terminem jest oświecenie. Bodhi uwalnia od ciągłego cyklu narodzin i śmierci. Istota, która osiągnie ten stan nazywana jest buddą, a więc buddów było, jest i będzie wielu. Jeżeli spotkamy się ze słowem Budda (pisane wielką literą) oznacza ono przez Siddhārtha Gautama, który wg niektórych przekazów był człowiekiem tak idealnym, ze zaczął być utożsamiany z istotą nadprzyrodzoną. Elementem wspólnym dla wszystkich nurtów są Cztery Szlachetne Prawdy.
- Pierwsza Szlachetna Prawda o Cierpieniu – mówi o tym, że narodziny, starzenie się, śmierć, rozłąka, niemożliwość uzyskania tego, czego się pragnie jest cierpieniem.
- Druga Szlachetna Prawda o Przyczynie Cierpienia traktuje o tym, że przyczyną cierpienia jest pragnienie
- Trzecia Szlachetna Prawda o Ustaniu Cierpienia głosi, że ustanie cierpienia to całkowite zaniknięcie i ustanie pragnienia, wyrzeczenie się, zaniechanie, wyzwolenie, puszczenie pragnienia.
- Czwarta Szlachetna Prawda o Ścieżce Prowadzącej do Ustania Cierpienia pokazuje drogę, jaką należy pokonać aby cierpienie ustało a osiągnąć to można poprzez właściwe poglądy, postępowanie, mowę, działanie, życie skupienie i medytację
Wszystkie inne nauki bazują na tych prawdach stanowiąc ich analizę i rozwinięcie. Budda oprócz opracowania Czterech Szlachetnych Prawd przekazał światu Ośmioraką (Ośmiostopniową) Ścieżkę, która zawiera w sobie podstawowe zalecenia i wskazania postępowania by osiągnąć stan Przebudzenia. Zalecenia te zebrane w ośmiu punktach (stopniach) obejmują:
- Właściwy Pogląd czyli poznanie Czterech Szlachetnych Prawd
- Właściwe Postanowienie polegające na wyrzeczeniu się woli czynienia zła oraz odstąpienie od wyrządzania jakiejkolwiek krzywdy
- Właściwe Słowo -zaniechanie kłamstwa i tzw „mowy nieporozumienia, mowy dzielącej”, mowy
- Właściwy Czyn – ten punkt obejmuje powstrzymanie się od zabijania, kradzieży, nieskromności
- Właściwe Zarobkowanie – zaprzestanie czynności przynoszących dochód, które mogłyby przynieść szkodę innym istotom, np. zaprzestanie wytwarzania i handlu bronią, wojskowości, handlu trucizną, substancjami odurzającymi, jak również rzeźnictwa, rybołówstwa, handlu żywym towarem, wykorzystywania innych
- Właściwy Wysiłek – to intencje i wysiłek nie pozwalające na powstawanie złych właściwości mentalnych, a pozwalają na powstanie dobrych
- Właściwa Uważność – zachowanie uważności w każdym aspekcie, który się wzięło za cel
- Właściwa Medytacja – dążenie do osiągania stanów, w których znika „ego” .
Buddyzm nieustannie odwołuje się do cierpienia, nieustannie powtarzanego cyklu narodzin i śmierci jak również do prawa karmicznego i można odnieść wrażenie, że ma charakter pesymistyczny. W istocie nic bardziej mylnego bowiem cierpienie można przezwyciężyć poprzez praktykę duchową, świadome kierowanie podejmowanymi aktywnościami i wnikanie we własne serce i umysł. Rozwój duchowy buddysty zorientowany jest na rozwijanie dobroci, mądrości, współczucia, miłości. W wymiarze społecznym filozofia buddyjka pragnie stworzyć społeczeństwo odrzucające walkę, przemoc i nienawiść szeroko pojmowane zło a postawa dobroczynności współradości, miłości i zrównoważenia ma prowadzić do obalenia barier dzielących ludzi, wspólnoty, narody.
Streszczenie najważniejszych założeń hinduizmu i buddyzmu nie jest łatwe – oba systemy religijne są niebywale rozwinięte i zróżnicowane. Oba mają elementy wspólne (prawo karmiczne, wiara w reinkarnację) jednak pod żadnym pozorem nie można powiedzieć o nich, że są tożsame. Wiemy już natomiast co kieruje życiem hinduistów i buddystów, dzięki czemu za tydzień łatwiej zrozumiemy styl życia jednych i drugich a za dwa tygodnie łatwiej zrozumiemy ich podejście do narodzin i śmierci, zdrowia i choroby. Należy pamiętać, że aby dobrze zaopiekować się pacjentem wyznającym buddyzm czy hinduizm musimy najpierw odrzucić nasze „europejskie” postrzeganie świata (zwłaszcza gdy pacjent pochodzi spoza zachodniego kręgu kulturowego), tak bardzo różniące od azjatyckiego i spróbować zobaczyć świat oczami pacjenta. To, że dla nas śmierć jest końcem dla nich może oznaczać początek nowego życia. Do zobaczenia za tydzień!
Żródła:
1.Pielęgniarstwo transkulturowe pod redakcją dr n. med. Anna Majda, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010, s 110-140
2. http://www.publikacje.edu.pl/publikacje.php?nr=6103
3. https://www.religie.424.pl/religie-hinduizmu,4005,article.html
4. https://studybuddhism.com/pl/podstawy/czym-jest/czym-sa-cztery-szlachetne-prawdy
5. https://pl.khanacademy.org/humanities/ap-art-history/introduction-cultures-religions-apah/buddhism-apah/a/the-historical-buddha
Proszę zostaw odpowiedź