Czym jest odporność psychiczna?

Odporność psychiczna – temat nie tylko ciekawy, ale także ważny w kontekście życia w ogóle, jak również sytuacji, z którymi w ostatnim czasie przyszło nam się mierzyć. 

Czym jest odporność psychiczna?

Odporność psychiczna to zdolność do ponownego zebrania sił, odzyskania równowagi pomimo trudnych, często niesprzyjających warunków. Termin ten w języku angielskim określany jest słowem resilience, które tłumaczy się jako elastyczność, sprężystość, żywotność. Faktem jest, że im bardziej odporni jesteśmy, tym łatwiej przezwyciężać trudności dnia codziennego, a także osobiste, rodzinne czy zawodowe kłopoty. 

Z badań wynika, że osoby o wysokim współczynniku odporności psychicznej są pozytywnie nastawione do wyzwań. Ponadto, osoby te dobrze czują się w momentach, kiedy rozwiązanie trudnej sytuacji należy do nich – wierzą w swoją siłę i umiejętności. Mają wysokie poczucie odpowiedzialności za powierzone im zadania. Potrafią zarządzać swoimi emocjami, a po doświadczeniu porażki umieją wyciągnąć adekwatne wnioski, planując, co następnym razem mogłyby zrobić inaczej.

Teoria odporności psychicznej pojawiła się w latach 80. XX wieku. Początkowo mówiono o niej w kontekście sportu. Opowieść ta jednak znacznie ewoluowała, by dziś mówić o odporności psychicznej jako zbiorze cech osobowości determinujących to, w jakim stopniu radzimy sobie z wyzwaniami, kryzysami czy stresorami, niezależnie od okoliczności.

Istnieje wiele publikacji i podejść, które odnoszą się do odporności psychicznej. W tym artykule przedstawimy jedno z nich, opierając się na modelu 4C – czterech kluczowych obszarów składających się na odporność psychiczną. Jest to koncepcja opisana przez profesorów Petera Clougha oraz Dougha Strycharczyka w książce „Odporność psychiczna. Strategie i narzędzia rozwoju”.

1. Pewność siebie (pewność siebie w relacjach z innymi, wiara we własne możliwości) – osobom z wysoką pewnością siebie łatwiej jest budować relacje w sposób dobry dla siebie. Są asertywne, potrafią trzymać się własnych przekonań oraz stawać w ich obronie. Dbają o swoje potrzeby, a także w adekwatny sposób reagują w sytuacjach konfliktowych. Swoje umiejętności postrzegają jako wystarczająco dobre, takie, które pozwalają im realizować różnego rodzaju zadania oraz skutecznie działać.
2. Zaangażowanie (wyznaczanie celów, realizacja zadań) – jest to obszar odnoszący się do efektywności osobistej tzn. wskazuje na to, na ile dana osoba potrafi wyznaczyć sobie cel i dążyć do jego osiągnięcia. Ujmuje się tutaj również konsekwencję w działaniu.
3. Wyzwania (sposób reakcji na zmianę, podejście do wyników swojej pracy) – jest to obszar, który pokazuje w jaki sposób osoba podchodzi do zmian – jak na nie reaguje, jak się czuje w ich obliczu oraz jak wygląda jej funkcjonowanie w czasie przechodzenia zmian. Podkreśla się również podejście do sukcesów i porażek, czyli do wyników podejmowanych przez siebie wyzwań.
4. Kontrola (zdolność do kontrolowania emocji, poczucie wpływu na własne życie) – zdolność do kontrolowania emocji oznacza świadomość przeżywanych stanów, zdolność do ich wyrażania, a także rozumienia emocji innych osób, natomiast przez poczucie wpływu na własne życie rozumie się zdolność do brania odpowiedzialności za swoje sukcesy i porażki, jak również sprawowanie kontroli nad własnym życiem.

Tym, na co warto zwrócić uwagę jest przenikanie się tych czterech obszarów oraz wpływ jaki mają na siebie nawzajem. Jest to system naczyń połączonych. Podnosząc kompetencje w jednym obszarze, podnosimy również funkcjonowanie w innym. Odporność psychiczna zmienia się – można obserwować jej „wzloty i upadki”. Plusem jest jednak to, że da się na nią wpływać – jest jak mięsień, regularnie ćwiczony, wzmacnia się.

W następnym artykule będziemy kontynuować temat odporności psychicznej, proponując sposoby jej wzmacniania.