Korzystanie z ochrony dla pielęgniarek i położnych przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych

7 lat korzystania z ochrony dla pielęgniarek i położnych przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych

W styczniu minęło 7 lat od wejścia w życie ważnej nowelizacji ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej.

Na mocy zmian zarówno pielęgniarce, jak i położnej, przysługują takie same uprawnienia, jak funkcjonariuszom publicznym.

Według definicji funkcjonariusz publiczny to:

„Podmiot, który z uwagi na szczególną pozycję zawodową lub posiadane kompetencje związane ze sprawowaniem władzy publicznej korzysta na gruncie polskiego prawa karnego ze szczególnej ochrony prawnej, ale jednocześnie podlega szczególnej odpowiedzialności karnej.”

Według art.115 kk, § 13. funkcjonariuszem publicznym jest:

1) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,
2) poseł, senator, radny,
2a) poseł do Parlamentu Europejskiego,
3) sędzia, ławnik, prokurator, funkcjonariusz finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, notariusz, komornik, kurator sądowy, syndyk, nadzorca sądowy i zarządca, osoba orzekająca w organach dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy,
4) osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych,
5) osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe,
6) osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej,
7) funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej,
8) osoba pełniąca czynną służbę wojskową, z wyjątkiem terytorialnej służby wojskowej pełnionej dyspozycyjnie,
9) pracownik międzynarodowego trybunału karnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe.

Zaś z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariusza publicznego korzystają następujące podmioty:

• ratownik medyczny udzielający medycznych czynności ratunkowych,
• lekarz udzielający świadczeń w ramach pomocy doraźnej oraz który wykonuje zawód w podmiocie wykonującym działalność leczniczą, który zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w tym podmiocie,
• pielęgniarka i położna podczas i w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych,
• osoba udzielająca pierwszej pomocy i kwalifikowanej pierwszej pomocy,
• nauczyciel, podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych,
• asesor komorniczy, gdy pełni zlecone mu obowiązki zastępcy komornika, bądź prowadzi zlecone mu czynności egzekucyjne w trybie art. 138 ustawy o komornikach sądowych (Dz.U. z 2018 r. poz. 771), jednakże zdania Sądu Najwyższego nie podziela doktryna,
• rachmistrz spisowy w czasie wykonywania obowiązków związanych z narodowym spisem powszechnym,
• sołtysi, przewodniczący zarządów osiedli i dzielnic,
• Pracownicy Poczty Polskiej podczas wykonywania czynności służbowych
• pracownicy ochrony wykonujący zadania ochrony obszarów, obiektów i urządzeń podlegających obowiązkowej ochronie
• adwokat, zgodnie z ustawą – Prawo o adwokaturze.

Pielęgniarki i inny personel medyczny często stają się ofiarami ataków agresywnych pacjentów, ich rodzin, narkomanów na głodzie, osób po zażyciu nieznanych substancji, czy w upojeniu alkoholowym, czyli wszystkim tym, którym trzeba pomóc.

Ataki w oddziałach ratunkowych na personel medyczny nie należą do rzadkości, a raczej do codzienności.

Dlatego, w świetle art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej, pielęgniarka i położna wykonująca czynności, o których mowa poniżej, jest traktowana w taki sposób przez prawo, w jaki sposób kodeks karny traktuje funkcjonariuszy publicznych.

Na przykład: naruszenie jej nietykalności cielesnej, zniewaga, czy czynna napaść na nią będzie kwalifikowana jako przestępstwo, o którym mowa w przepisach Kodeksu karnego.

Nowelizacja ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej doprecyzowuje, w jakich okolicznościach pielęgniarka i położna korzysta z ochrony przewidzianej dla funkcjonariusza publicznego.

Zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. Nr 174, poz. 1039 ze zm.) pielęgniarka i położna podczas i w związku z wykonywaniem czynności polegających na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 1-5 i art. 5 ust. 1 pkt 1-9, korzystają z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych na zasadach określonych w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.).

Powyższe uregulowanie prawne wskazuje warunki, po zaistnieniu których pielęgniarce przysługuje ochrona prawna przewidziana dla funkcjonariusza publicznego.

Tymi warunkami są:

• udzielanie świadczeń zdrowotnych wymienionych w art. 4 ust. 1 pkt 1–5 ww. ustawy, a więc polegających na:

1. rozpoznawaniu warunków i potrzeb zdrowotnych pacjenta;
2. rozpoznawaniu problemów pielęgnacyjnych pacjenta;
3. planowaniu i sprawowaniu opieki pielęgnacyjnej nad pacjentem;
4. samodzielnym udzielaniu w określonym zakresie świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych oraz medycznych czynności ratunkowych;
5. realizacji zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji;

Zdarzenie uzasadniające ochronę prawną musi nastąpić podczas i w związku z wykonywaniem przez pielęgniarkę czynności, o których mowa powyżej.

Zaistnienie zdarzenia „podczas i w związku” z wykonywaniem przez pielęgniarkę świadczenia zdrowotnego oznacza zbieżność czasową i miejscową zachowania osoby agresywnej i wykonywania obowiązków służbowych przez pielęgniarkę niezależnie od miejsca pracy i formy zatrudnienia.

Prezes Stowarzyszenia Pielęgniarki Cyfrowe przeprowadziła krótki wywiad na temat uprawnień i procedury zgłaszania incydentów napaści na osoby korzystające z uprawnień funkcjonariusza publicznego,z Panem mł. aspirantem Kamilem Raczyńskim, oficerem prasowym Komendy Powiatowej Policji w Kłobucku.

K.K. – Bardzo mi miło, że zgodził się Pan przybliżyć nam kwestię uprawnień funkcjonariusza publicznego.

Zatem, co powinien wiedzieć obywatel, w najprostszych słowach, o funkcjonariuszu publicznym ?

K.R. – Są to osoby, które zawodowo zajmują się profesjami, które podlegają szczególnej ochronie państwa. Z reguły wiąże się to z charakterem wykonywanej pracy i ściśle z wykonywaniem obowiązków służbowych.

K.K. Czyli to samo dotyczy pielęgniarek ?

K.R. – Jeśli pielęgniarka jest w trakcie wykonywania czynności służbowych, zgodnie z definicją ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariusza publicznego, podlega tej ochronie.

K.K. – Czy zdarzają się Państwu interwencje w szpitalach dotyczące agresji pacjentów wobec pielęgniarek ?

K.R. – Tak, zdarzają się.

KK.-  Mówiąc o procedurze, jak to powinno wyglądać w praktyce ?

K.R. – Najprościej mówiąc: należy zadzwonić pod nr 112 lub 997 i zgłosić zdarzenie z prośbą o interwencję.

W momencie zgłoszenia naruszenia uprawnień funkcjonariusza publicznego, policja rozpoczyna zbieranie dowodów, może również zatrzymać sprawcę.

Niemniej jednak, nic nie stoi na przeszkodzie, by zgłosić fakt popełnienia przestępstwa w dniu następnym. 

Ta procedura rusza praktycznie od razu zgodnie z przepisami Kodeksu karnego.

Najbezpieczniej jest jednak, wezwać policję na miejsce zdarzenia od razu.

Moja rada, ponieważ działają panie również w terenie, i jeśli pielęgniarka idzie do pacjenta udzielić świadczenia w środowisku domowym, powinna dla swojego bezpieczeństwa poinformować, najlepiej przełożonego lub osobę współpracującą dokąd idzie ze świadczeniem.

K.K. – Dziękuję serdecznie za rozmowę.

PROCEDURA POSTĘPOWANIA PIELĘGNIARKI, POŁOŻNEJ:

• W przypadku agresywnych zachowań ze strony osoby agresywnej, pielęgniarka, położna podejmuje działania w zakresie:
  • wyciszenia agresji poprzez rozmowę w celu wyjaśnienia powodu jej powstania,
  • zachowania bezpiecznej odległości wobec osoby agresywnej,
  • informowania ww. osoby o przysługującej pielęgniarce, położnej ochronie prawnej przewidzianej dla funkcjonariusza publicznego i konsekwencjach prawnych z tym związanych,

• W przypadku zaistnienia zachowań, jakich dopuściła się osoba agresywna wobec   funkcjonariusza publicznego należy:
  • w przypadku zaistnienia przesłanek przestępstwa zawiadomić organa ścigania składając zawiadomienie stanowiące załącznik nr 1 o przestępstwie uwzględniając:
    • okoliczności ze wskazaniem, że do zdarzenia doszło w czasie i w związku z wykonywaniem czynności służbowych podczas udzielania świadczeń zdrowotnych,
    • wskazać w trakcie, jakich czynności (udzielanego świadczenia) doszło do zdarzenia,
  • odnotować powyższy fakt w obowiązującej dokumentacji medycznej, uwzględniając, powyższe przesłanki,
  • wskazać świadków zdarzenia, jeśli to możliwe z imienia i nazwiska,
  • poinformować niezwłocznie kierownika oddziału / placówki, lekarza dyżurnego, przełożonego o zaistniałej sytuacji,
  • w przypadku doznanych obrażeń przez pielęgniarkę, położną, poddanie się badaniu przez biegłego lekarza medycyny sądowego.

Pielęgniarka i położna objęta ochroną przewidzianą dla funkcjonariusza publicznego w myśl art. 11 ust. 2 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej podczas i w związku z wykonywaniem przez niego świadczeń zdrowotnych chroniona jest przez odrębne przepisy Kodeksu Karnego w przypadku naruszenia nietykalności cielesnej, czynnej napaści na funkcjonariusza publicznego oraz znieważenia funkcjonariusza publicznego.

Przepisy ustawy karnej odnoszące się do ochrony prawnokarnej funkcjonariusza publicznego mają za zadanie chronić godność i nietykalność cielesną pielęgniarek i położnych.

O naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza można oskarżyć tylko kogoś, kto zrobił to podczas pełnienia przez funkcjonariusza obowiązków służbowych lub w związku z nimi i będzie podlegał odpowiedzialności prawnokarnej.

• Przestępstwa popełnione przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu ścigane są z urzędu, a skierowanie aktu oskarżenia, inicjowanie dowodów, występowanie przed sądem to obowiązek prokuratora,
• Sprawca przestępstwa przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu odpowiada surowiej, i zagrożony jest karami: grzywny, kary ograniczenia wolności, kary pozbawienia wolności,
• Organy ścigania po wpłynięciu zawiadomienia winny podjąć działania zmierzające do ukarania sprawcy, nie jest tu konieczne uzyskanie wniosku o ściganie od pokrzywdzonego (pielęgniarki, położnej)
• Odpowiedzialność za napaść na funkcjonariusza została uregulowana odrębnymi przepisami.

Źródła:

Kodeks karny

Procedura postępowania pielęgniarki/ położnej objętej ochroną przewidzianą dla funkcjonariusza publicznego w przypadku agresywnego zachowania pacjenta/rodziny

Funkcjonariusz publiczny

Załącznik nr 1do zgłoszenia o przestępstwie.