Część pierwsza artykułu pod linkiem https://wp.me/P9a6Q6-fq
Dotychczas projekty badawcze nad mobbingiem realizowano zazwyczaj w ramach działań statutowych rożnych instytucji związanych z ochroną i bezpieczeństwem pracy, tj. Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi, Centralnego Instytutu Ochrony Pracy i innych. Celem badań było określenie skali mobbingu w społeczeństwie polskim i zwykle były one prowadzone w grupach zawodowych szczególnie narażonych na jego występowanie. Problem negatywnych zjawisk w ochronie zdrowia, w tym mobbingu był także przedmiotem kilku badań na gruncie polskim. Uważam jednak, że wciąż jest to zjawisko mało zbadane, mimo iż niektóre badania były powtarzane na przestrzeni lat. Może to wskazywać na to, iż wciąż jest to temat tabu. Najczęstszą przyczyną nieujawniania takich przypadków jest strach pracowników, wynikający z faktu, że są ofiarami mobbingu i stygmatyzacja ich. Dotarcie do każdej osoby potencjalnie zagrożonej tym zjawiskiem wymaga dużego nakładu pracy (czasu), a tym samym zwiększa koszty badań. Niewiele osób zarządzających dopuszcza do siebie myśl, iż to w ich zakładzie ochrony zdrowia, ktoś może dopuszczać się tak strasznej przemocy, jaką jest mobbing. Badania, które do tej pory były publikowane, wskazują na powszechność tego zjawiska. Choć w każdym zakładzie pracy według prawa jest specjalna jednostka lub komisja zajmująca się przeciwdziałaniem temu zjawiskowi.
Badania przeprowadzone wśród szczecińskich pielęgniarek/pielęgniarzy w 2008 roku pokazują, iż silne związki występowania mobbingu są w korelacji ze zmiennymi takimi jak wiek badanych i wykształcenie. Najczęściej narażone na zachowania mobbingowe były osoby z najkrótszym stażem pracy. Na pytanie o występowanie mobbingu twierdzącej odpowiedzi udzieliło ponad 18% badanych. Ciekawym faktem jest też to, iż ok. 7% respondentów w tym pytaniu po prostu nie udzieliło odpowiedzi. Na pytanie, kto jest mobberem aż 40% wskazało przełożonego, innymi osobami wskazywanymi byli także współpracownicy, pacjenci i ich rodzina, lekarze oraz podwładni.
W innym badaniu dotyczącym środowiska pielęgniarskiego w województwie świętokrzyskim z 2010 roku, aż 41% badanych doświadczyło zjawiska mobbingu. Według tego badania aż 36% ankietowanych doświadczających tego zjawiska miało staż pracy krótszy niż 5 lat. Ciekawym faktem jest, że największą skalę mobbingu, wynoszącą 74%, wykazano na oddziałach zabiegowych, najniższą (11%) w placówkach otwartych. Ankietowane pielęgniarki z wyższym wykształceniem znacznie częściej (69%) doświadczały mobbingu niż pielęgniarki ze średnim wykształceniem (17%). Najczęściej występującą formą mobbingu
była nieuzasadniona, ciągła krytyka pracy (69%), kolejnymi były: przeciążanie pracą (39%),
głośne upominanie i krzyk (38%), publiczne ośmieszanie (38%), izolowanie ofiary poprzez traktowanie jej „jak powietrza” (34%), rozpowszechnianie plotek (32%), zastraszanie zwolnieniem z pracy (30%), przydzielanie zadań poniżej kwalifikacji (19%), obrażanie
słowne (15%). Najmniejszy odsetek badanych doświadcza ataków fizycznych w postaci bicia i popychania — zaledwie 1%, oraz działań o podłożu seksualnym (3%). W subiektywnej ocenie badanych najczęściej wymienianymi przyczynami działań mobbingowych były
cechy osobnicze mobbera (58%) oraz podnoszenie kwalifikacji zawodowych (50%). Ponadto 35% badanych uważa, że przyczyna mobbingu tkwi w poczuciu zagrożenia stanowiska przez mobbera, a 20% w osobistej niechęci do ofiary. Odległych skutków mobbingu doświadczyła znaczna część badanych. Najczęściej zaobserwowano objawy wypalenia zawodowego — 62%, oraz zaburzenia koncentracji uwagi (45%). Po używki sięgało 19% badanych, a 2 % miało myśli samobójcze.
Podsumowując należy podkreślić, iż u podłoża zjawiska mobbingu znajduje się „usztywniona” struktura oraz hierarchizacja zależności służbowych, co niestety jest widoczne w placówkach ochrony zdrowia. Często pracowników traktuje się w sposób instrumentalny i przedmiotowy, zapominając, że stanowią oni największy zasób i potencjał strategiczny firmy, który przesądza o realizacji założonych celów. Stosowanie mobbingu jest między innymi efektem błędów popełnianych przez przełożonych w procesie
zarządzania, które mogą prowadzić do zaprzepaszczenia tego potencjału oraz powodować koszty nie tylko finansowe, ale przede wszystkim psychiczne i społeczne. Aby skutecznie przeciwdziałać mobbingowi, często wystarczy zadbać o odpowiednią atmosferę i dobre
relacje interpersonalne. Tworzenie prawdziwego zespołu specjalistów opartego na szacunku i wzajemnym zrozumieniu swojej roli prowadzi do tworzenia prawidłowych i zdrowych relacji w pracy. Mobbing jest często wynikiem nieprawidłowo rozwiązywanych konfliktów między współpracującymi ze sobą ludźmi i jest problemem natury moralnej. Aby skutecznie przeciwdziałać zjawisku mobbingu, wystarczy w relacjach zawodowych być człowiekiem.
Autorem jest pani Ewelina Tymoszuk – członek Stowarzyszenia Pielęgniarki Cyfrowe.
Korzystanie z tekstu, w jakiejkolwiek formie, bez porozumienia z autorem jest niezgodne z prawami autorskimi i mogą być wyciągnięte prawne konsekwencje, chyba, że autor zadecyduje inaczej 🙂
Zdjęcia, grafika użyta w artykule wyłącznie na licencji Creative Commons
Bibliografia
- Bechowska-Gebhardt A., Stalewski T.: Mobbing. Patologia zarządzania personelem. Wydawnictwo „Difin”, Warszawa 2004
- Dąbrowska-Kaczorek M., Banasik P.: Jak wygrać z mobbingiem? Scientific Publishing Group, Gdańsk 2004
- Delikowska K.: Raport z badań na temat działań mobbingowych w miejscu pracy. WRZOS, Społecznik 2004;7:5–31
- Grabowski P. Mobbing — patologia zarzadzania. W: Korporowicz V. ( red.). Zdrowie i jego ochrona — między teorią a praktyką.SGH, Warszawa 2006; 117–126.
- Grabowski P. Patologia zarządzania. Mobbing — zjawisko przemocy psychicznej w miejscu pracy. Antidotum 2002; 5: 29–35.
- Kratz H.J.: Mobbing. Rozpoznanie, reagowanie, zapobieganie. Tłum. Żuławski J. Wydawnictwo Helion, Gliwice 2007
- Kunecka D., Kamieńska M., Karakiewicz B. Skala zjawiska mobbingu wśród pielęgniarek/pielęgniarzy zatrudnionych w szczecińskich szpitalach. Med. Pracy 2008; 59 (3): 223–228.
- Litzke S., Schuh H.: Stres, mobbing i wypalenie zawodowe. Tłum. Wojdak-Piątkowska M. GWP, Gdańsk 2007
- Lorenz K.: Tak zwane zło. Tłum. Tauszyńska A. PIW, Warszawa 2003
- Szymański K. Mobbing walka na gesty i słowa. Praca i zdrowie. 2007; 1/2: 26–27.
- Zdziebło K., Kozłowska E.: Mobbing w środowisku pracy pielęgniarek. Problemy Pielęgniarstwa 2010; 18 (2): 212–219