Ukłon w stronę tradycji czy spojrzenie w przyszłość?
Autor: Ewa Błoniarz; studentka pierwszego roku studiów licencjackich – Pielęgniarstwo, Instytut Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Rzeszowski.
Opiekun dydaktyczny i redaktor: Justyna Babiarz; instruktor na kierunku – Pielęgniarstwo, Instytut Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Rzeszowski.
Zawód pielęgniarki jest postrzegany współcześnie całkiem inaczej niż w wieku poprzednim. Nie jest to już w praktyce jedynie podstawowa opieka nad chorym i dbanie o jego dobre samopoczucie. Pielęgniarstwo rozwinęło się w stronę edukacyjną, naukową, a przede wszystkim umożliwiło uczestnictwo w procesie terapeutycznym. Opieka nad pacjentem stała się profesjonalna, dzięki nowym odkryciom w dziedzinie medycyny i nauk pokrewnych oraz ciągłym poszukiwaniu najlepszych metod pielęgnacji.
Jednakże, aby rozwój pielęgniarstwa był możliwy w pełni, konieczne jest zwrócenie uwagi w stronę budowania zasad, jakimi przedstawiciele tej profesji powinni się kierować. Z tego powodu właśnie powstały: „Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rzeczpospolitej Polskiej” [1] oraz „Kodeks etyki zawodowej Międzynarodowej Rady Pielęgniarek” [2], które mają stać na straży etycznych działań pielęgniarek wobec pacjentów oraz wobec współpracowników.
Współcześnie kodeksy te różnią się od swoich pierwotnych wersji, co powinno być interpretowane jako rozwój wiedzy i poczucia odpowiedzialności w zawodzie pielęgniarskim. Czy jednak można nazwać je spojrzeniem w przyszłość czy jest to wciąż może realny ukłon w stronę tradycji pielęgniarskich sprzed dziesiątek lat?
Świat zmierza do przodu i tak samo dzieje się z zawodem pielęgniarki. Staje się on przy tym coraz bardziej podobny do profesji lekarza. Pielęgniarki mają już uprawnienia do badania fizykalnego pacjentów; a nawet do tego, aby przeprowadzać formalnie porady pielęgniarskie. Nazwa „pielęgniarstwo” wskazuje jednak, iż zawód pielęgniarki powinien w dużej mierze koncentrować się jednak na pielęgnowaniu pacjenta. Najnowszy „Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej RP” [1] zwraca na to – co zaskakujące – dużą uwagę. Możemy tu znaleźć zapis mówiący dosłownie o pielęgnowaniu chorego, a także o okazywaniu mu należnej empatii. Te fragmenty, wskazują na pragnienie trwania w wyznawaniu tradycyjnych ideałów pielęgniarstwa; gdzie, bez dobrej opieki, która wiąże się z okazaniem współczucia i zrozumienia dla sytuacji pacjenta, nie da się stworzyć prawidłowych warunków do jego leczenia.
Coraz częściej jednak zadania, związane bezpośrednio z opieką nad pacjentem, oddaje się opiekunom medycznym. Z jednej strony jest to rozwiązanie umożliwiające całkowite poświęcenie się pacjentowi przez pielęgniarkę od strony np. terapeutycznej i leczniczej.
Z drugiej strony, pielęgniarka traci w ten sposób częściowo kontakt z pacjentem i pewnego rodzaju więź, która tworzyła się standardowo w trakcie przeprowadzania działań pielęgnacyjnych.
Zjawiskiem pozytywnym, które można zauważyć, jest jednak wzrost szacunku wobec zawodu pielęgniarki i jego prestiżu. Nie jest już ona przecież jedynie „pomocnicą” i podwładną lekarza. Zyskuje miano osoby, która swoimi indywidualnymi działaniami przyczynia się do powrotu pacjenta do dobrego stanu zdrowia. Świadczy to o tym, że owszem, działania pielęgnacyjne są ważne w zawodzie pielęgniarki; nie mogą być one jednak istotą jej pracy, w sytuacji, gdy te same czynności może wykonać osoba o niższych kompetencjach.
Wniosek z tego jest następujący: pielęgniarka wykonująca swoje zadania, które wiążą się w dużej mierze z podawaniem leków, wykonywaniem iniekcji oraz przeprowadzaniem różnych procedur terapeutycznych i edukacji, powinna w ich trakcie kierować się zasadami szacunku i empatii; w taki sam sposób, jak dawniej kierowała się ona nimi pielęgnując pacjenta.
Współcześnie praca pielęgniarki, jest więc całkiem innym wymiarem pielęgnowania, gdzie działania terapeutyczne stają się swoistą pielęgnacją pacjenta, a wykonywanie poszczególnych procedur – okazją do okazania mu troski i bliskości.
Pielęgniarka, jako świadoma i odpowiedzialna osoba ma za zadanie – jak jest to zapisane w „Kodeksie etyki zawodowej pielęgniarki i położnej RP” [1] – chronić zdrowie i życie ludzkie od poczęcia do śmierci. Wiąże się więc to również z ochroną życia osób jeszcze nienarodzonych.
W związku z tym warty uwagi byłby zapis, który zobowiązywałby pielęgniarkę do przedstawienia kobiecie – innych od aborcji – możliwości poradzenia sobie w sytuacji np. nieplanowanej ciąży. Kobiety w takich okolicznościach często potrzebują wsparcia od strony psychologicznej, materialnej, a, przede wszystkim, ze strony najbliższych.
Współpraca między pielęgniarką a ciężarną, mogłaby w takim wypadku opierać się na pomocy w poszukiwaniu odpowiednich osób, które są w stanie zaopiekować się kobietą i jej dzieckiem, zarówno przed, jak i po, porodzie oraz na towarzyszeniu pacjentce przez pielęgniarkę w całym okresie ciąży. Umożliwiałoby to ciężarnej spojrzenie w przyszłość, a także zapewnienie opieki każdej kobiecie w takiej sytuacji i każdemu nienarodzonemu dziecku.
Zawód pielęgniarski rozwija się. Wzrasta jego prestiż, ale także odpowiedzialność, jaką posiadają pielęgniarki. Pielęgniarka, oprócz wykonywania zleceń, podejmuje również samodzielne decyzje, mające znaczenie w procesie terapeutycznym.
W obu kodeksach możemy zauważyć odmienny stosunek do podejmowania przez pielęgniarkę decyzji w zakresie ujawniania informacji o pacjencie. W „Kodeksie etyki zawodowej pielęgniarki i położnej RP” [1] pielęgniarka zobowiązana jest do przestrzegania tajemnicy zawodowej i nieujawniania informacji na temat pacjenta, chyba, że jest to uwarunkowane prawnie. Z kolei wg „Kodeksu etyki zawodowej Międzynarodowej Rady Pielęgniarek” [2] pielęgniarka zachowuje w tajemnicy informacje na temat pacjenta, jednakże samodzielnie decyduje o okolicznościach, w których może je ona ujawnić.
Taki zapis stwarza ryzyko nieodpowiedniego zarządzania danymi pacjentów oraz zmniejszenia ich zaufania wobec personelu pielęgniarskiego. Jest to więc zapis dość nieadekwatny w stosunku do, daleko zaawansowanych w zakresie ochrony, przepisów dotyczących postępowania z danymi osobowymi.
Kodeksy etyki, jako wzorce prawidłowego postępowania dla pielęgniarek, są wciąż udoskonalane. Bardzo ważny jest w nich szacunek wobec tradycji, jednakże opieranie zawodu pielęgniarki jedynie na tradycjach nie jest działaniem rozwojowym. Warto spojrzeć w przyszłość i udoskonalać oraz zmieniać to, co takiej zmiany wymaga.
Piśmiennictwo:
1. Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rzeczpospolitej Polskiej:
NOWY „KODEKS ETYKI ZAWODOWEJ PIELĘGNIARKI I POŁOŻNEJ RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ” – Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych w Białej Podlaskiej (oipip-bp.pl)(Dostęp 28.04.2024 r. o godz. 18.00).
2. Kodeks etyki zawodowej Międzynarodowej Rady Pielęgniarek (w języku polskim):
KODEKS ETYKI MIĘDZYNARODOWEJ RADY PIELĘGNIAREK(ICN) DLA PIELĘGNIAREK (pielegniarki.info.pl)(Dostęp 28.04.2024 r. o godz. 18.30).