Zawody medyczne należą do najbardziej stresogennych. Stres zawodowy stanowi zagrożenie dla zdrowia psychofizycznego. Przeżywanie sytuacji stresowych często skutkuje sięganiem po substancje psychoaktywne. Prowadzi to do uzależnień i związanych z nim poważnych konsekwencji.
Cz. II
Co trapi medyków ?
Cz. 1
Nikotynizm
„Zespół objawów behawioralnych (zachowania), fizjologicznych i zmian procesów poznawczych, które pojawiają się w toku wielokrotnego używania środka. Zespół charakteryzuje się silną potrzebą przyjmowania środka, trudnościami w kontrolowaniu tego zachowania, uporczywym używaniem wbrew szkodliwym następstwom, przedkładaniem przyjmowania środka ponad inne zajęcia i zobowiązania, zwiększoną tolerancją i niekiedy występowaniem objawów zespołu abstynencyjnego”. (WHO)
Papierosy pali jedna czwarta dorosłych Polaków – co piąty regularnie, a co dwudziesty – okazjonalnie (Komunikat CBOS).
Skutki regularnego palenia tytoniu:
▪ zaburzenia procesów poznawczych, brak krytycyzmu w stosunku do swojego nałogu,
▪ zachowania i szereg zaburzeń organicznych w ustroju człowieka,
▪ twarz tytoniowa, przebarwienia paznokci i skóry, negatywne walory estetyczne, zapachowe,
▪ bezpłodność,
▪ toksyczny wpływ na płód u palących ciężarnych,
▪ toksyczność biernego palenia tytoniu,
▪ choroby odtytoniowe – np. ChUK, udary, POChP, rozedma, astma, nowotwory złośliwe (jamy ustnej, języka, gardła, układu oddechowego, pęcherza moczowego i innych).
Jeśli palisz, Twoje obciążenie z powodu stresu jest podwójne. Tętno i ciśnienie krwi rośnie w reakcji na stres, ale także z powodu nikotyny, która trafia do krwi, gdy wciągasz dym. Nikotyna sprawia, że krew jest bardziej lepka, co zwiększa ryzyko powstawania zakrzepów. Kiedy poziom nikotyny spada, pojawiają się objawy odstawienia. Jednym z nich jest poczucie rozdrażnienie, niepokoju lub smutku. Te uczucia występują także w reakcji na stres.
Więcej na temat nikotynizmu:
Alkoholizm
Według WHO, alkoholizm jest określany mianem zespołu uzależnień od alkoholu.
Choroba alkoholowa (alkoholizm, zespół uzależnień od alkoholu) – zespół objawów somatycznych, behawioralnych i poznawczych, związanych z nadmiernym, kompulsywnym spożywaniem napojów alkoholowych bez kontroli częstotliwości i ilości spożycia. Prowadzi do fizycznego i psychicznego wyniszczenia organizmu.
Choroba alkoholowa to schorzenie, prowadzące do utraty zdrowia, wyniszczenia fizycznego organizmu oraz do destrukcji psychiki i relacji z innymi ludźmi, zarówno w rodzinie, jak i na polu zawodowym.
Alkoholizm niesie za sobą poważne konsekwencje także dla jego najbliższych, którzy są narażeni na współuzależnienie.
Wyróżniamy:
- Picie rozsądne –
sposób umiarkowanego picia przez osoby dorosłe, który nie powoduje szkód zdrowotnych, ani społecznych.
- Picie ryzykowne –
potencjalnie wiąże się z powstawaniem szkód zdrowotnych (np. picie prowadzenie samochodu)
- Picie szkodliwe –
powoduje ewidentne szkody zdrowotne (np. marskość wątroby), bez klinicznych objawów uzależnienia.
- Uzależnienie – zespół objawów somatycznych, zaburzeń zachowania i funkcji poznawczych.
Alkoholizm należy do chorób pierwotnych, czyli jest przyczyną występowania wielu innych schorzeń, zarówno somatycznych jak i psychicznych (niewydolność krążenia, marskość wątroby, zapalenie trzustki).
Nieleczony, prędzej czy później prowadzi do śmierci.
Lekomania/Narkomania
Najbardziej popularne środki używane wśród medyków to benzodiazepiny i opiaty.
Najczęściej spotyka się konsumpcję alkoholu w połączeniu z lekami psychotropowymi, zwłaszcza z benzodiazepinami (uzależnienie krzyżowe).
Benzodiazepiny są także przyjmowane w celu złagodzenia negatywnych skutków picia i objawów abstynencyjnych.
Szkody zdrowotne:
▪ zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym, zmiany w psychice,
▪ zaburzenia pracy poszczególnych organów wewnętrznych,
▪ zakażenie żółtaczką typu B i C, zakażenie HIV,
▪ problemy społeczne (rozbicie rodziny, wykluczenie, bezrobocie, bezdomność).
Napoje energetyczne
Napoje energetyczne to napoje bezalkoholowe, najczęściej gazowane, o właściwościach pobudzających. Zawierają dużą dawkę kofeiny, guarany czy tauryny. 100 ml napoju energetyzującego zawiera ok. 30 do 50 mg kofeiny.
Standardowa puszka 250 ml → 80 do 120 mg kofeiny (dwie filiżanki – 30 ml kawy espresso) Napoje energetyzujące to „bogactwo” wszelkich sztucznych dodatków, począwszy od błękitu brylanowego (barwnik spożywczy), a skończywszy na benzoesanie sodu.
Napoje te NIE nawadniają organizmu i nie powinno się ich spożywać w takim celu.
Guarana -pobudza do działania, poprawia zdolność koncentracji i zapamiętywania, niweluje uczucie senności.
Tauryna – endogenny aminokwas. Jest neuroprzekaźnikiem w układzie nerwowym – poprawia koncentrację i procesy poznawcze, wpływa na pracę mięśni. Czasami w jednym napoju znajdują się wszystkie składniki, napój wywiera wówczas bardziej pobudzający wpływ na organizm. W napojach energetyzujących czasem zawarty jest żeń-szeń, który również ma działanie pobudzające oraz witaminy z grupy B.
Napoje energetyzujące z uwagi, że zawierają w sobie bardzo duże ilości kofeiny i innych składników pobudzających, można je łatwo przedawkować, co może skutkować zaburzeniami rytmu serca. Dodatkowo napoje energetyzujące w bardzo niekorzystny sposób działają na nasz przewód pokarmowy i mogą wywoływać wzdęcia, bóle brzucha, biegunki czy zgagę.
Kofeinizm
Kofeina to najbardziej popularny środek psychoaktywny na świecie. Główne źródła kofeiny, to: kawa, herbata i kakao. Śmiertelne zatrucia kofeiną są bardzo rzadkie. Śmiertelna dawka kofeiny to 3200 mg kofeiny podanej dożylnie. Śmierć zwykle jest poprzedzona napadami drgawkowymi i zaburzeniami rytmu serca. Nadużywanie kofeiny skutkuje z czasem uzależnieniem fizycznym oraz psychicznym. W odróżnieniu od innych substancji psychostymulujących, amfetaminy czy kokainy, kofeina nie wywołuje euforii, psychoz czy zachowań typowych dla np. opioidów.
Kofeina dość szybko przenika barierę krew-mózg.
Uzależnienie od kofeiny charakteryzuje:
- irracjonalne lęki, niepokój,
- zaburzenia snu (bezsenność, sen przerywany),
- zaburzenia nastroju (smutek, przygnębienie, pesymizm, drażliwość),
- bóle głowy, drżenia i skurcze mięśni,
- dzwonienie w uszach,
- nadmierna wrażliwość na dotyk lub ból,
- spadek apetytu,
- dolegliwości gastryczne (biegunki, zaparcia),
- kołatanie serca.
Uzależnieni od kofeiny muszą zwiększać dawki dla uzyskania pożądanych efektów.
Objawy abstynencyjne:
W ciągu pierwszej doby od odstawienia kawy występują:
➢ bóle głowy,
➢ senność, znużenie, zmęczenie,
➢ drażliwość,
➢ głód kofeiny,
➢ niezdolność do efektywnej pracy,
➢ zaburzenia koncentracji uwagi,
➢ mdłości,
➢ ziewanie
➢ pogorszenie sprawności fizycznej.
Objawy odstawienne mogą trwać nawet kilka tygodni.
Dopalacze czyli nowe narkotyki – to produkty o zróżnicowanym składzie, które łączy jedna wspólna cecha: zawierają substancje psychoaktywne działające na układ nerwowy człowieka w podobny sposób do dotychczas znanych narkotyków.
1) o działaniu pobudzającym,
2) o działaniu halucynogennym oraz
3) o działaniu reklamowanym jako zbliżony do marihuany.
Już dziś zapraszam do kolejnej części publikacji.
mgr Joanna Lewoniewska
Spec. Piel. rodzinnego
Pedagog
Źródła:
Woronowicz B.: Uzależnienia. Geneza, Terapia, Powrót Do Zdrowia, Wydawnictwo Media Rodzina, Warszawa 2009. http://www.psychologia.edu.pl/czytelnia/51-alkohol-i-nauka/245-psychiczne-ibiologiczne-podloze-uzaleznien.html https://medycynaholistyczna.com.pl/2020/03/27/6-prostych-sposobow-narozladowanie-napiecia-w-ciele/ Współczesne teorie i praktyka profilaktyki uzależnień chemicznych i nie chemicznych, red. M. Jędrzejko https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/uzaleznienia/72913,pracoholizm http://www.psychologia.edu.pl/czytelnia/133-praca/1518-kiedy-praca-staje-sienalogiem-czyli-kilka-slow-o-pracoholizmie-karolina-maria-wincewicz.htm
https://polmed.pl/zdrowie/alkoholizm-choroba-alkoholowa-czynniki-ryzyka-objawy-i-leczenie