Cz. III
Niewątpliwie zawód położnej jest społecznie użyteczny. Oznacza to społeczną akceptację (uznanie) czynności składających się na zawód położnej i akceptację ich wykonywania.
Wykonywanie tych czynności ma dla społeczeństwa określoną wartość.
Położna podejmuje czynności związane bezpośrednio z zaspakajaniem
potrzeb ludzkich.
Potwierdzeniem społecznej użyteczności zawodu położnej jest też ujęcie go w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania. Przy czym od osób, pełniących zawód położnej, należy wymagać, aby wypełniały „misję społeczną”, tzn. by chroniły istotne wartości interesu publicznego.
Wymieniona cecha ma szczególny charakter, wiążący się z tradycjami, wkracza w
kategorie ideowe, w pewnego rodzaju mistykę wykonywania zawodu przypisywaną
położnej. Dla wypełniania tej misji przez położne, znamienny jest zakres czynności
(zadań) ustalonych prawem dla tego zawodu.
Za instrumenty prawne, służące realizacji tej misji, uznaje się:
- reglamentowany dostęp do zawodu,
- ocenę prawidłowości jego wykonywania z punktu widzenia zgodności z zasadami wykonywania zawodu lub zasadami etyki zawodowej,
- zajmowanie stanowiska i inicjowanie podjęcia działań w sprawach istotnych dla społeczeństwa a objętych właściwością danego zawodu.
Misyjny charakter zawodu położnej jako kryterium identyfikujące zawód położnej, podkreśla jego szczególność.
Kryterium zaufania to rodzaj społecznego posłannictwa każdej położnej, jej
upoważnienia do wykonywania funkcji publicznych. Powierzenie misji publicznej
położnym nie jest przypadkowe i nie odbywa się poza kontrolą organów państwa
(władzy), administracji rządowej (centralnej i wojewódzkiej) i administracji samorządowej, jest ono reglamentowane w ramach określonego systemu decyzji
administracyjnej na wykonywanie zawodu, a także przejawia się w nadzorze nad
wykonywaniem zawodu i nad samorządem zawodowym.
Instrumentem prawnym, który pozwala na realizację misji społecznej, jest również dbałość o równomierne rozmieszczenie świadczeń i usług udzielanych przez położne. Używanie kryterium zaufania społecznego wiąże się z tym, że udzielanie świadczeń zdrowotnych w ramach zawodu położnej ma zawsze charakter adresowany, indywidualny, co wynika ze szczególnego zaufania, łączącego położną z pacjentką. Tworzy to swoistego rodzaju intymną więź między tymi osobami, opartą na wzajemnym zaufaniu i poufności treści tych kontaktów.
Podobne znaczenie ma status osób zaufania publicznego, z tym że w chwili obecnej jedynie projekt ustawy o zawodach zaufania publicznego obdarza bezpośrednio zawód położnej mianem zawodu zaufania publicznego.
Pojęcie „zawód zaufania publicznego” jest terminem nieokreślonym, związanym ze
statusem osób, wykonujących zawód, którym ustawodawca nadaje szczególną cechę, łączącą się z ich stanowiskami. Przypisanie tej cechy powoduje powstanie pewnej szczególnej sytuacji i pozycji prawnej osób, wykonujących dany zawód, nadając im dodatkowy atut i prestiż publiczny 28. Cechą osób wykonujących zawód zaufania publicznego, powinna być zdolność do wykonywania go na takim poziomie i również w takim zakresie, który może być uznany za wystarczający, aby spełniał kryteria zaufania publicznego.
Owe kryteria to zwłaszcza:
- poziom profesjonalnego przygotowania i praktyki zawodowej,
- przestrzeganie norm deontologicznych,
- kierowanie się w działalności zawodowej interesem osób korzystających z usług, które obdarzają świadczeniodawców zaufaniem.
Choć zarówno w ustawodawstwie polskim, jak i w europejskim nie istnieje legalna definicja pojęcia „zawód zaufania publicznego”, to jednak w literaturze możemy się spotkać z pewnymi definicjami tej instytucji: „Zawód zaufania publicznego to zawód, który jest istotny dla ogółu społeczeństwa i charakteryzuje się: szczególną więzią zaufania między klientem a osobą wykonującą dany zawód; obowiązkową tajemnicą zawodową; nienaganną postawą moralną i etyczną osób wykonujących taki zawód; wysokim poziomem świadczonych usług; zorganizowaniem się osób wykonujących ten zawód w obowiązkowym samorządzie zawodowym”. Przy tak sformułowanej definicji, w badaniach CBOS aż 88% respondentów podało zawód położnej jako zawód zaufania publicznego, zaraz na drugim miejscu po zawodzie lekarza (94% respondentów).
W doktrynie prawa uważa się, że status zaufania publicznego dotyczy nie tyle samego zawodu (jego cech), ile odnosi się do stanu (stopnia) jego zorganizowania i wykazywanego przez dane środowiska poziomu deontologicznego.
A zatem sprowadza się to do pytania, czy danej grupie osób, wykonujących zawód położnej, można powierzyć wykonywanie w imieniu własnym funkcji władztwa publicznego w granicach interesu publicznego i jego ochrony?
To ustawodawca ocenia i decyduje, czy ta cecha ma rację bytu, czy można zaufać środowisku, by obdarzyć go mianem zawodu zaufania publicznego, a wreszcie mieć przekonanie, że grupa ta ów status utrzyma i jest zdolna kultywować jego misję publiczną.
Patrycja Kolassa
Mgr położnictwa
Członek Stowarzyszenia Pielęgniarki Cyfrowe.
Zapraszamy do przeczytania pozostałych artykułów
Grafika: Canva