Cz. IV
POZIOM PRZYGOTOWANIA RODZINY PACJENTA PO UDARZE MÓZGOWYM
DO OPIEKI NIEPROFESJONALNEJ
Cz. I Charakterystyka udaru mózgu i jego terapii
Cz. II Metody leczenia udaru mózgu
Cz. III Problemy zdrowotne pacjentów po udarze mózgu
Konsekwencje jednostkowe i społeczne udaru mózgu.
Cz. 1.
Udary mózgu zazwyczaj występują nagle i dotyczą często osób, którzy byli w pełni sił przed zachorowaniem, czynnych zawodowo, z określoną pozycją społeczną i różnorakimi rolami w swoim środowisku.
Oprócz skutków zdrowotnych następstwem są konsekwencje wynikające dla jednostki oraz społeczeństwa. Zmienia się sytuacja chorego, która często uniemożliwia dalsze pełnienie określonych ról społecznych, a także utrudnia lub uniemożliwia normalne funkcjonowanie w środowisku, w takim zakresie, jak przed zachorowaniem [Świerkocka – Miastkowska, Biesek, 2007; Majkowski, 1998].
Zdecydowana większość osób po incydencie mózgowym nie powraca do życia zawodowego, duży odsetek pozostaje dotknięty znaczną niepełnosprawnością, a niewielka liczba osób powraca do zajęć codziennych, nie wracając jednak do wszystkich aktywności sprzed zachorowania [Boguszewski, Jarosz, Włoszczak – Szubzda, Brzeziński, 2005]
Wśród skutków dotyczących pojedynczej osoby należy wymienić na pierwszym miejscu:
- niepełnosprawność, obejmującą zaburzenia motoryczne, czuciowe i poznawcze.
Większość objawów została opisana w poprzednim rozdziale i wpływa na obraz pacjenta oraz stopień jego niepełnosprawności. Jakość życia oprócz nasilenia objawów neurologicznych, uwarunkowana jest wiekiem, płcią oraz statusem socjoekonomicznym. Niesprawność funkcjonalna jest przyczyną dużej zależności osoby po udarze mózgu od otoczenia oraz narastania zaburzeń depresyjnych, i wpływa negatywnie na jakość życia [Świerkocka – Miastkowska, Biesek, 2007; Boguszewski, Jarosz, Włoszczak – Szubzda, Brzeziński, 2005; Domżał, 1999].
- Labilność emocjonalna, tzw. emocjonalizm, przejawia się wybuchami płaczu lub
śmiechu w nieodpowiednich momentach lub w sposób przesadny do sytuacji. Jest przyczyną zakłopotania i stresów, zwłaszcza dla opiekunów. Może być mylona ze stanami depresyjnymi [Laidler, 2004]. Występuje także
- wzrost napięcia nerwowego, niepokoju, osoba lęka się o swoje zdrowie, ma
poczucie zagrożenia, co może stać się przyczyną stanów depresyjnych [Majkowski, 1998].
- Ból poudarowy, nazywany ośrodkowym, występuje u ok. 8% chorych.
Jest rodzajem przeczulicy. Obejmuje okolicę dotkniętą uprzednio innymi objawami klinicznymi, tj. zaburzeniami czucia, niedowładami [Boguszewski, Jarosz, Włoszczak – Szubzda, Brzeziński, 2005; Laidler, 2004; Domżał, 1999].
- Odrębnym zagadnieniem są zespoły bólowe kończyn, najczęściej okolicy stawu
barkowego, dotkniętego niedowładem. Stanowią one poważną przeszkodę w rehabilitacji ruchowej i wykonywaniu czynności dnia codziennego. Często są przyczyną lęków i frustracji w procesie usprawniania [Gieremek, Cieśla, Kubacki, Rojczyk – Chmarek, 2008; Boguszewski, Jarosz, Włoszczak – Szubzda, Brzeziński, 2005].
- Padaczka i napady drgawek pojawia się u ok. 10-15% chorych, zwykle po kilku
miesiącach od incydentu mózgowego. Ognisko padaczkorodne umiejscowione jest zazwyczaj w pobliżu blizny poudarowej [Kozubski, Liberski, 2006; Laidler, 2004; Domżał, 1999]. Występowanie tego typu zaburzeń powiększa uzależnienie chorego od opieki długoterminowej, spowalnia proces zdrowienia oraz znacznie pogarsza jakość życia [Świerkocka – Miastkowska, Biesek, 2007; Boguszewski, Jarosz, Włoszczak – Szubzda, Brzeziński, 2005].
Po niektórych uszkodzeniach pnia mózgu widuje się
- zespół parkinsonowski. Objawia się jako symetryczna sztywność i maskowatość
twarzy, przy obustronnych zaburzeniach inicjacji i płynności ruchów, a także jako zaburzenia postawy ciała [Kozubski, Liberski, 2006; Boguszewski, Jarosz, Włoszczak – Szubzda, Brzeziński, 2005; Laidler, 2004; Domżał, 1999].
- Otępienie poudarowe jest rozpoznawane po okresie co najmniej 3 miesięcy od
wystąpienia udaru, występuje u ok. 12-25% pacjentów. Charakterystyczne są:
– zaburzenia orientacji,
– zaburzenia uwagi,
– zaburzenia funkcji wzrokowo – wyobrażeniowych, czasem
– pamięci.
Utrudnia zazwyczaj rehabilitację motoryczną i terapię afazji. Występuje odwrócenie rytmów dobowych z pobudzeniem nocnym, zaburzeniami nastroju, zmianami zachowania, utratą zdolności do działań zamierzonych [Świerkocka – Miastkowska, Biesek, 2007; Kozubski, Liberski, 2006; Boguszewski, Jarosz, Włoszczak – Szubzda, Brzeziński, 2005; Domżał, 1999].
Częstym zaburzeniem po udarze niedokrwiennym mózgu jest
- zespół zobojętnienia, który przejawia się w wymiarze emocjonalno –
osobowościowym, w postaci utraty zainteresowań, zobojętnieniu emocjonalnym, „bladości” afektywnej, w wymiarze poznawczym, charakteryzującym się niepodejmowaniem zadań, brakiem ciekawości intelektualnej, zaburzeniem programowania świadomej dowolnej aktywności, oraz w wymiarze motorycznym, objawiającym się ograniczeniem aktywności motorycznej (akinezja), mimo braku zaburzeń motorycznych. W diagnozie zespołu apatii należy odróżnić go od depresji [Seniów, Członkowska, 2003; Członkowska, 2001].
- Depresja poudarowa jest reakcją na wszelkie nieodwracalne zmiany w
dotychczasowym życiu, częściej występuje u kobiet. Nasilenie zależy od indywidualnej sytuacji osoby i jego cech charakteru przed chorobą. Większy deficyt neurologiczny i funkcjonalny jest istotnym czynnikiem ryzyka wystąpienia depresji poudarowej [Jaracz, Kozubski, 2001]. Cierpienie także dotyczy partnerów udarowca, ponieważ zmuszeni są podejmować wszelkie decyzje ze świadomością odpowiedzialności za ich skutki, gdy role się zmieniły. Komponentami depresji jest niepokój i smutek. [Laidler, 2004].
Objawem depresji poudarowej jest także:
– obniżenie nastroju,
– zaburzenia rytmu biologicznego,
– apatia,
– zwolnienie procesów myślowych oraz napędu,
– myśli samobójcze
[Świerkocka – Miastkowska, Biesek, 2007; Boguszewski, Jarosz, Włoszczak – Szubzda, Brzeziński, 2005; Legwant, Kulińska, Janiszewski, Kaczmarzyk, 2004; Członkowska, 2001; Domżał, 1999].
- Zmęczenie po udarze mózgu jest opisywane jako stan towarzyszący subiektywnym
odczuciom fizycznego i psychicznego całkowitego wyczerpania, braku sił i energii podczas wykonywania czynności codziennych, czyniąc je nie możliwymi lub trudnymi do wykonania. Zmęczenie może być obecne w spoczynku, nasila się pod wpływem stresu i w miarę upływu dnia. Objawy zmęczenia i zaburzeń nastroju często występują razem, czasem są związane z depresją. Zmęczenie można odróżnić od depresji na podstawie braku takich objawów jak: zaniżona samoocena, rozpacz i poczucie bezsensowności. Badania pokazują, iż jedna trzecia pacjentów po udarze mózgu cierpi z powodu ciężkiego zmęczenia z występowaniem fizycznych objawów. Czynnikami ryzyka zmęczenia poudarowego są najczęściej samotność, niesamodzielność przed udarem, oraz nawrotowy charakter incydentu mózgowego. Także styl radzenia sobie ze stresem zorientowany na emocje, może przyczynić się do występowania zmęczenia [Jaracz, Mielcarek, Kozubski, 2007; Kumor, Pierzchała, 2006].
mgr piel. Ewelina Tymoszuk
Zapraszamy na kolejną część publikacji.
Z pracy magisterskiej wybrała Joanna Lewoniewska