„Wolność jednego człowieka kończy się tam,
gdzie zaczyna krzywda drugiego”.
Źródło cytatu: https://avigon.pl/
W grudniu 2017 roku Stowarzyszenie Pielęgniarki Cyfrowe rozpoczęło kampanię edukacyjno-informacyjną na temat mobbingu, zjawiska występującego powszechnie, jednak ochrona zdrowia, to sektor najbardziej narażony na jego występowanie.
Stowarzyszenie Pielęgniarki Cyfrowe monitoruje relacje w zespołach pielęgniarskich przeprowadzając cyklicznie ogólnopolskie badania internetowe metodą sondażu diagnostycznego z użyciem kwestionariusza ankiety.
Sondaże zostały wykonane już czterokrotnie. Sondaż III miał na celu zbadanie relacji w zespołach pielęgniarskich w czasie pandemii Covid-19. Ostatnie zaś badanie, przeprowadzono w tym roku, by podjąć próbę oceny znaczenia pandemii w relacjach w środowisku zawodowym pielęgniarek i położnych. Wyniki badań są bardzo niepokojące.
Ogromne zmęczenie, praca w stresie i zagrożeniu zakażeniem, ogromny kryzys kadrowy spowodował, iż skala zachowań mających znamiona mobbingu nie tylko wciąż jest duża, ale wręcz wzrasta.
Istnieje wiele definicji mobbingu, jednakże wszystkie zawierają najważniejsze przesłanki do jego stwierdzenia.
Międzynarodowa Organizacja Pracy definiuje mobbing jako „obraźliwe zachowanie poprzez mściwe, okrutne, złośliwe lub upokarzające usiłowanie zaszkodzenia jednostce lub grupie pracowników (…), którzy stają się przedmiotem psychicznego dręczenia.”
Należy przy tym pamiętać, że mobbing jest procesem, musi być uporczywy i długotrwały, choć przez judykaturę zawsze jest rozpatrywany indywidualnie.
U podłoża mobbingu zazwyczaj jest konflikt, jednak mobbingiem nie jest:
- jednorazowa sytuacja, mająca na celu ośmieszenie czy poniżenie pracownika, powiązana z subiektywnym odczuciem dyskomfortu,
- niezadowolenie z przydzielanych obowiązków (o ile mieszczą się w granicach kompetencji),
- brak poczucia satysfakcji, niespełnianie się w pracy,
- sytuacja adekwatnej krytyki,
- pociąganie pracownika do odpowiedzialności za łamanie regulaminu,
- niewywiązywanie się z umów,
- kontrolowanie pracy pracownika,
- egzekwowanie pracy na wysokim poziomie.
Mobbing może występować w różnych formach. Na ten temat oraz o jego skutkach pisaliśmy tu: link – https://www.pielegniarkicyfrowe.pl/alert-mobbing-w-ochronie-zdrowia/co-powinienes-wiedziec-na-temat-mobbingu/ oraz tu: https://www.pielegniarkicyfrowe.pl/2020/11/18/mobbing-i-relacje-w-zespolach-pielegniarskich/, https://www.pielegniarkicyfrowe.pl/2020/11/24/relacje-w-zespolach-pielegniarskich-wyniki-badan-aktualizacja/?fbclid=IwAR0w-wJGaSvNJk0M0hYgNMmUj6eQVCt5s2ezLeZdaYm8rilV5eQZfLhyWdk
W zespołach pielęgniarskich spotykamy także niewłaściwe zachowania starszych stażem pielęgniarek/położnych, głównie wobec absolwentów studiów pielęgniarskich i położniczych. Zjawisko to możemy przyrównać do fali, zjawiska tworzenia się nieformalnej hierarchii i subkultury w Wojsku Polskim, okresu Polski Ludowej i w pierwszych latach III Rzeczypospolitej wśród odbywających obowiązkową, zasadniczą służbę wojskową. Praktyki te polegały na rozwoju zespołu sadystycznych i poniżających praktyk wobec młodszych stażem poborowych. Pojawienie się fali w zespołach pielęgniarskich i położniczych pojawiło się wraz ze zmianą kształcenia do zawodu pielęgniarki i położnej ze ścieżki poziomu średniego do wyższego, gdzie niewielki odsetek czynnie pracujących pielęgniarek podjęło dokształcanie podyplomowe na poziomie akademickim oraz szkolenia specjalizacyjne (zgodnie z raportem NIPiP, w 2020 r. wyższe wykształcenie zawodowe licencjat posiadało 18,53%, a magisterskie 11,11% pielęgniarek) . Zbiegło się to także z narastającą różnicą pokoleniową i zróżnicowaniem płacowym.
Wyniki badań III sondażu prowadzonego podczas pandemii dostępne tu: https://www.pielegniarkicyfrowe.pl/2020/12/08/relacje-w-zespolach-pielegniarskich-wyniki-badan-aktualizacja-2/
Zgodnie z ustawą, na podstawie art. 943 §1 k.p. pracodawca ma obowiązek przeciwdziałania mobbingowi. Niezależnie od tego, kto jest sprawcą, a kto ofiarą – za wystąpienie mobbingu odpowiada pracodawca.
Najwłaściwszą formą jest wdrożenie wewnętrznej polityki antymobbingowej.
Czynniki wyzwalające złe relacje w zespołach pielęgniarskich, wg respondentów:
- Pogłębiający się kryzys kadrowy;
- Przeciążenie obowiązkami zawodowymi;
- Odpowiedzialność za życie i zdrowie człowieka;
- Stres, przemęczenie, wypalenie zawodowe;
- Wysoka średnia wieku pielęgniarek i położnych na rynku pracy;
- Różnice pokoleniowe;
- Zróżnicowane wykształcenie ewolucja zawodu;
- Niskie poczucie wartości ukształtowane w procesie socjalizacji i edukacji starszego pokolenia;
- Frustracje wynikające z niskich wynagrodzeń oraz dużych różnic wynikających z grup płacowych zapisanych ustawowo;
- Kłopoty w życiu prywatnym.
Wyniki IV edycji badań sondażowych przeprowadzonych po wygaśnięciu pandemii.
- Pojawienie się zachowań mających znamiona mobbingu po wygaśnięciu pandemii w zespole, w którym wcześniej nie występowało – 38.2% ankietowanych.
- Pojawienie się zjawiska fali po wygaśnięciu pandemii w zespole, w którym wcześniej zjawisko nie miało miejsca – 32,9%.
- Relacje w zespołach po pandemii, w których zjawisko fali występowało wcześniej:
- bez zmian- 59,5%,
- zwiększyło się- 33%,
- zmniejszyło się- 2,4%,
- nie występuje- 4,8%,
- Relacje w zespołach po pandemii, w których zachowania mające znamiona mobbingu występowało wcześniej:
- bez zmian- 74%,
- nie występują- 26%,
- Osoby najczęściej dopuszczające się zachowań mających znamiona mobbingu (ocena po okresie pandemii)
- koleżanka pielęgniarka/pielęgniarz, koleżanka położna/y- 62%,
- przełożony- 58%,
- lekarze- 27%,
- inni- 5%.
- Czy wszelkie formy niewłaściwych zachowań mających znamiona mobbingu były zgłaszane do przełożonych lub bezpośrednio do Komisji Antymobbingowej?
- tak- 23,2%
- nie- 56,9%
Z powyższych wyników można wyciągnąć wniosek, iż odsetek niewłaściwych relacji w zespołach pielęgniarskich wciąż jest bardzo wysoki, a pracownicy nadal nie potrafią chronić się przed upokarzającymi zachowaniami przełożonych i współpracowników oraz obawiają się zgłaszać do osób zarządzających lub Komisji Antymobbingowej.
Jak rozpoznać mobbera oraz kto może stać się jego ofiarą w kolejnym wpisie.
Już dziś zapraszamy.
Mgr Joanna Lewoniewska
wiceprezes SPC
Źródła: https://beyondgoodhealthclinics.com.au/adverse-childhood-experiences-aces/
https://www.sw.gov.pl/assets/83/44/95/5c6c99fd50d3ee04fca1e2bbb797304c3769deb6.pdf
http://www.mobbing.most.org.pl/publikacja_3.htm
https://nipip.pl/wyksztalcenie-pielegniarek/
http://www.osastowarzyszenie.pl/warto.html
badania własne
Osoby i instytucje, pragnące wykorzystać wyniki badań w całości lub we fragmencie, są proszone o kontakt ze Stowarzyszeniem. Wszelkie prawa autorskie należą do autora oraz Stowarzyszenia Pielęgniarki Cyfrowe i są chronione prawem autorskim.
Źródło grafiki; pixabay