Cz. IV
METODY DIAGNOSTYCZNE
Celem diagnostyki obok rozpoznania choroby jest także określenie zaawansowania procesu nowotworowego. Umożliwia to określenie rokowania oraz podjęcie decyzji o sposobach leczenia.
Każda zmiana w piersi niepokojąca kobietę powinna być zbadana przez lekarza posiadającego doświadczenie w diagnostyce i leczeniu guzów piersi.
We wstępnej diagnostyce najważniejszymi badaniami są: badania kliniczne, biopsja aspiracyjna cienkoigłowa, mammografia i USG20.
SAMOBADANIE PIERSI
Podstawowym badaniem diagnostycznym oraz profilaktyką wtórną, mającym na celu wykrycie zmian w piersi, które co najmniej raz w miesiącu powinna wykonywać każda kobieta po 20 roku życia aż do późnej starości, jest samobadanie piersi (badanie palpacyjne), które polega na dotykaniu przez samą kobietę jej piersi w określony sposób.
Wykazano, że samobadanie zwiększa odsetek wykrywanych wczesnych nowotworów (rak piersi w 80% jest wykrywany przez same kobiety).
Są różne metody wykonywania badania palpacyjnego.
Jedną z nich jest „metoda mammacare” rekomendowana przez polski Komitet Zwalczania
Raka.
BADANIE PODMIOTOWE
Jest to badanie fizykalne piersi wykonywane przez lekarza. Cechuje je ponad 50% czułości
ponad 90% specyficzność. Lekarz w trakcie badania fizykalnego jest w stanie wyczuć guza
piersi, który nie został wykryty przez mammografię (mammografia wykrywa 83,6%-88,6%
guzów wykrytych przez lekarzy). Badanie podmiotowe wykonuje się często u kobiet, u
których występują przeciwwskazania do wykonania mammografii. Badanie kliniczne składa
się z oglądania i badania palpacyjnego piersi i regionalnych węzłów chłonnych.
BADANIE HISTOLOGICZNE
W badaniu histologicznym oznacza się typ nowotworu (m.in. ocenia się stan receptorów).Typ
nowotworu odpowiada bowiem za reakcję guza na leczenie oraz przebieg i rozwój choroby.
Podczas badania histologicznego lekarz patolog ocenia m.in. stopień złośliwości na
podstawie trzystopniowej skali Nottingham.
Najbardziej istotne jest określenie stopnia rozprzestrzeniania się choroby.
Celem wykluczenia obecności przerzutów odległych wykonywane są badania rentgenowskie , ultrasonograficzne i scyntygraficzne. Jednak nie są zbyt dokładne, ponieważ nie pozwalają na wykrycie mikroprzerzutów, które rozwijają się często po leczeniu miejscowym i dają objawy kliniczne niekiedy po wielu latach.
Nowoczesne leczenie raka piersi ma charakter leczenia skojarzonego.
Wiodącą rolę w diagnostyce i leczeniu wczesnego stadium odgrywa leczenie chirurgiczne. U pacjentek wykonuje się mastektomię lub zabieg chirurgiczny oszczędzający pierś. Materiał operacyjny pobrany w trakcie zabiegu poddawany jest ocenie histopatologicznej, na podstawie której podejmowana jest decyzja o dalszym leczeniu: napromieniowaniu, chemioterapii czy hormonoterapii.
Obecnie, coraz większy odsetek chorych jest poddawanych leczeniu oszczędzającym pierś. Wynika to z wczesnego wykrywania raka dzięki badaniom przesiewowym.
Aby badanie było w pełni skuteczne należy łączyć różne metody i dostosowywać je do wieku i budowy piersi kobiety. Obecnie mammografia uznawana jest za najlepszy sposób wykrywania wczesnego raka u kobiet pow. 40 r.ż.
Staging określa stadium zaawansowania nowotworu złośliwego. Jest to jednolity system oceny zaawansowania anatomicznego choroby. Precyzyjne określenie pozwala na podjęcie dalszych kroków w całej terapii.
Grading to skala, która pozwala określić stopień złośliwości histologicznej nowotworu, w oparciu o wygląd jego komórek oglądanych pod mikroskopem. Stopień złośliwości określa się na podstawie oceny morfologii komórek nowotworowych i porównania ich z komórkami prawidłowymi. Ocena stopnia histologicznej złośliwości może pomoc w szacowaniu jak szybko nowotwór może powiększać swoje rozmiary oraz określeniu, czy istnieje duże ryzyko wystąpienia przerzutów. W przypadku raka piersi grading odgrywa również istotną rolę w planowaniu leczenia oraz ocenianiu rokowania.
MAMMOGRAFIA
Mammografia jest to zdjęcie radiologiczne piersi. Podobnie jak w pozostałych metodach rentgenowskich, w badaniu tym wykorzystuje się różnicę w pochłanianiu promieni X, przechodzących przez poszczególne tkanki organizmu. Badanie to umożliwia wykrycie bardzo małej, niewyczuwalnej ręką zmiany nowotworowej. Mammografia jest badaniem, którego wartość jest ugruntowana wieloletnimi badaniami klinicznymi i które zostało dodane do listy badań przesiewowych. Czułość badania mammograficznego ocenia się na 80-90%.
ULTRASONOGRAFIA
Ultrasonografia piersi jest bezbolesną i bezpieczną metodą oceny stanu piersi. Badanie ultrasonograficzne wykorzystuje ultradźwięki, emitowane przez sondę przyłożoną do skóry nasmarowanej specjalnym żelem. Ultradźwięki odbijają się od tkanek o różnej gęstości i przetwarzane są do postaci obrazu.
Badanie USG piersi najczęściej zalecane jest pacjentkom między 20 a 40 rokiem życia lub w każdym wieku ze wskazań onkologa. Jest też badaniem nieinwazyjnym, dzięki czemu może być wykonywane wielokrotnie. Ultrasonografii nie wykorzystuje się do badań przesiewowych. Natomiast jest to dobra metoda będąca uzupełnieniem mammografii i badania klinicznego.
REZONANS MAGNETYCZNY
Rezonans Magnetyczny – nie zawiera promieniowania rentgenowskiego i jest badaniem uzupełniającym w stosunku do badania mammograficznego.
PET (Pozytronowa Tomografia Emisyjna, ang. Positronemissiontomography ) jest nowatorskim badaniem wykorzystywanym do wykrycia oraz kontrolowania przebiegu leczenia chorób, głównie nowotworów. Najważniejszą korzyścią wynikającą z przeprowadzenia badania jest możliwość wykrycia niewielkich zmian we wczesnej fazie rozwoju choroby, czego nie można zrobić po przeprowadzeniu pozostałych badań obrazowych, takich jak rentgen, rezonans magnetyczny, czy zwykła tomografia komputerowa
BIOPSJA
Biopsja – weryfikacja mikroskopowa obejmuje biopsje przezskórne oraz biopsję chirurgiczną, otwartą po lokalizacji.
Jest to rodzaj zabiegu diagnostycznego, dzięki któremu pobierany jest materiał biologiczny z miejsc w organizmie człowieka, podejrzewanych o zmiany chorobowe.
Biopsja cienkoigłowa– polega na nakłuciu cienką igłą (pod kontrolą USG lub rzadziej mammografii) piersi w celu pobrania materiału ze zmienionego fragmentu piersi do badania mikroskopowego. Zabieg ten pozwala na zaaspirowanie komórek jako materiału cytologicznego z badanej tkanki i określenie obecności zmian nowotworowych. Biopsja cienkoigłowa ma najczęstsze zastosowanie w chorobie raka piersi niezależnie od tego czy materiał ma być pobrany z węzłów chłonnych czy też z guza pierwotnego.
Biopsja gruboigłowa polega na wprowadzeniu do guza, po uprzednim znieczuleniu – grubszej igły. W wyniku tej biopsji uzyskuje się do badania fragment tkanki guza w postaci „wałeczka”. Biopsje gruboigłowe wykonywane są metodą klasyczną przy pomocy specjalnych igieł lub metodą biopsji próżniowej(mammotomicznej).
Biopsja próżniowa pozwala za pomocą jednego wkłucia na pobranie zmiany o średnicy do 2 cm. Dzięki temu jest to metoda pozwalającą na małoinwazyjne usunięcie guzków łagodnych w procesie ich diagnostyki.
Próżniowa biopsja piersi wykazuje bardzo wiele zalet w porównaniu z biopsją otwartą (chirurgiczną) i biopsją cienkoigłową. Materiał tkankowy pobrany na drodze mammotomii
nadaje się do pełnej oceny histopatologicznej.
Wiodące piśmiennictwo na temat diagnostyki wczesnego raka gruczołu piersiowego wskazuje na poważny niedostatek oceny cytologicznej w wyniku biopsji cienkoigłowej. Błąd ten sięga nawet do 20% (rozpoznania fałszywie negatywne)oraz na konieczność ponowienia biopsji, często chirurgicznej, co wiąże się z dodatkowymi kosztami.
Biopsja mammotomiczna jest biopsją małoinwazyjną, może być wykonywana ambulatoryjnie i przez to umożliwia szerszym gronom pacjentek weryfikację badań obrazowych. Powoduje znacznie mniejsze zbliznowacenie tkanek w miejscu pobrania w porównaniu z otwartą biopsją chirurgiczną. Mammotomia jest wykonywana w znieczuleniu miejscowym i pozwala pacjentce na podjęcie normalnej aktywności już po 24 godzinach od zabiegu.
Kolejną cechą mammotomii jest możliwość precyzyjnego umieszczenia w miejscu biopsji znacznika, który w przypadku późniejszej interwencji chirurgicznej (szczególnie w przypadku rozpoznania raka) umożliwia lokalizację miejsca pobrania wycinka.
Biopsja chirurgiczna tzw. otwarta zarezerwowana jest dla podejrzanych radiologicznie zmian których nie udało się zweryfikować metodami biopsji przezskórnych. Decyzje o wyborze rodzaju biopsji podejmuje zawsze lekarz biorąc pod uwagę charakter zmiany, wielkość, umiejscowienie, potencjalne korzyści dla pacjentki.
RECEPTORY STEROIDOWE
Ważnym punktem w ocenie diagnostycznej raka piersi jest status receptorów steroidowych (PGR- dla progesteronu oraz ER – dla estradiolu) oraz receptora HER2 (ang. humanepidermalgrowthfactor receptor 2– receptor ludzkiego naskórkowego czynnika wzrostu typu 2, im jest go więcej tym szybciej rozrastają się komórki nowotworowe). Oznaczenie statusu wymienionych receptorów ma decydujące znaczenie prognostyczne i kliniczne.
Diagnostyka raka piersi, jest to proces skomplikowany i wieloetapowy.
Wymaga on dobrej współpracy pomiędzy zespołem radiologów, patologów, chirurgów i onkologów klinicznych. Prawidłowo i szybko postawiona diagnoza warunkuje wybór odpowiedniej metody leczenia i zwiększa szanse chorego na powrót do zdrowia.
Dlatego też tak ważne jest, aby kobiety brały udział w badaniach screeningowych i regularnie same badały swoje piersi.
Obecnie ciągle poszukiwane są nowe markery, które będą sprzyjać walce z rakiem piersi.
Agnieszka Rucińska
Z pracy dyplomowej nadesłanej do Stowarzyszenia Pielęgniarki Cyfrowe wybrała
Joanna Lewoniewska
Zapraszamy do przeczytania kolejnych części pracy, które będą ukazywać się cyklicznie.
Piśmiennictwo:
„Diagnostyka i leczenie raka piersi” Centrum Onkologii Kraków – EgisOncology, s.4
Strona internetowa www.medonet.pl, artykuł z dnia 06.08.2018 r, Badanie PET-CT.
ABC raka piersi – Wielkopolskie centrum onkologii. Autor: D. Murawa, A. Dyzman – Sroka, W. Kycler, s.30
www.termedia.pl/mz/Diagnostyka-raka-piersi,badanie histopatologiczne 15.03.2019
W. P. Olszewski, Techniki Specjalne w diagnostyce zmian piersi. Pol J Pathol 2009, s. 26