Z uwagi na dużo wątpliwości dotyczących techniki wykonania szczepienia p/covid 19, które pojawiły się po rozpoczęciu akcji Narodowego Programu Szczepień i które wciąż się pojawiają, przypominamy prawidłową technikę wykonywania tego zabiegu.
Zanim przejdziemy do merytoryki techniki wykonywania szczepień, chcemy przypomnieć, że
zgodnie z aktualną wiedzą, obowiązującymi przepisami i zasadami dobrej praktyki za wykonanie szczepienia ochronnego, czy podanie innego produktu leczniczego odpowiedzialność ponosi pielęgniarka.
Szczepionkę, czy inny produkt leczniczy nabiera do strzykawki ta sama osoba, która wykonuje iniekcje.
Ta sama zasada dotyczy wpisu w dokumentację wykonanego zabiegu.
Zgodnie z zaleceniami producenta, w obowiązującej Charakterystyce Produktu Leczniczego szczepionek dostępnych na polskim rynku: Comirnaty firmy Pfizer oraz wkrótce Moderna, należy obydwa preparaty podawać domięśniowo.
Nie wolno zatem podawać tych szczepionek podskórnie, śródskórnie, czy dożylnie.
U osób dorosłych wstrzyknięcia drogą domięśniową (i.m.) wykonuje się przeważnie w mięsień naramienny (po stronie niedominującej, najczęściej lewej, co zmniejsza ryzyko wyłączenia dominującej kończyny górnej w razie odczynu poszczepiennego utrudniającego normalną aktywność).
W przypadku małej masy mięśniowej w tej okolicy lub zmian chorobowych utrudniających lub uniemożliwiających iniekcję w tej okolicy, możliwe jest wykonanie szczepienia w przednio-boczną okolicę uda.
Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i amerykańskiego Komitetu Doradczego ds. Szczepień (ACIP) szczepienie domięśniowe wykonuje się w następujący sposób:
- trzymając dłoń na barku szczepionej osoby, ostrożnie przytrzymaj i rozciągnij pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym okolicę, w którą będzie wykonane wstrzyknięcie 2–3 palce poniżej wyrostka barkowego łopatki,
- zdecydowanym, szybkim ruchem wbij igłę strzykawki pod kątem prostym (90°) do powierzchni skóry,
- delikatnie i jednostajnie naciskaj tłok strzykawki, jednocześnie uważaj na to, aby igła się nie przemieściła w tkankach,
- po podaniu całej objętości szczepionki wyciągnij zdecydowanym ruchem igłę w linii prostopadłej do powierzchni skóry (pod tym samym kątem, pod którym została wprowadzona),
- nie pocieraj miejsca wkłucia, po wstrzyknięciu na skórę można przyłożyć czysty gazik.
Ryzyko wkłucia w niewłaściwe miejsce:
Zbyt wysoko → ryzyko wkłucia do torebki stawowej lub kaletki, co może być przyczyną stanu zapalnego kaletki stawowej, zespołu zamrożonego barku i innych powikłań.
Wkłucie zbyt odległe → ryzyko wkłucia w nerw pachowy
Wkłucie zbyt niskie → ryzyko wkłucia w nerw promieniowy
Wkłucie w wymienione nerwy może spowodować niedowład i/lub neuropatię
W przypadku takiego zdarzenia objawy – silny ból piekący lub przeszywający – występują natychmiast.
Podczas szczepienia drogą domięśniową w zalecanych okolicach (naramienna, przednio-boczna uda) nie zaleca się aspiracji przed wstrzyknięciem zawartości strzykawki (dawniej niektórzy ją polecali w celu sprawdzenia, czy nie doszło do nakłucia naczyń krwionośnych). Jest ona niepotrzebna w tych okolicach, gdyż nie przebiegają w nich żadne większe naczynia krwionośne, a ponadto przedłuża zabieg zwiększając jego bolesność i zwiększając ryzyko urazu mechanicznego barku lub złamania igły w tkankach.
Niezmiernie ważny znaczenie w wykonaniu szczepienia i.m. ma również dobór igły o właściwej długości i jest zależny od płci i masy ciała osoby szczepionej oraz okolicy anatomicznej, w której ma nastąpić wstrzyknięcie.
Gdy igła jest za krótka → możliwość podania podskórnego, czego wynikiem może być większy ból, reakcje skórne po iniekcji, zmniejszenie skuteczności szczepionki.
Gdy igła jest za długa → igła może sięgnąć kości lub nerwu – natychmiast należy wycofać wkłucie !
| KOBIETY | MĘŻCZYŹNI | ||
| Masa ciała | Długość igły | Masa ciała | Długość igły |
| < 60 kg | 25 mm | < 60 kg | 25 mm |
| 60-70 kg | 25 mm | 60-70 kg | 25 mm |
| 70 – 90 kg | 25 – 38 mm | 70 – 118 kg | 25 – 38 mm |
| >90 kg | 38 mm | >118 kg | 38 mm |
Uwaga! Bardzo ważna informacja.
W pakietach dostarczanych przez Agencję Rezerw Materiałowych do realizacji szczepień przeciw COVID-19 znajdują się strzykawki tzw. „tuberkulinówki”, aby umożliwić precyzyjne dawkowanie względnie małej objętości szczepionki.
Strzykawki te są fabrycznie zapakowane razem z połączonymi z nimi igłami o długości 16 mm – Igła o tej długości jest zbyt krótka (do wstrzyknięć śródskórnych!) i nie nadaje się do wykonywania iniekcji domięśniowej u większości pacjentów dorosłych.
Igłę tę należy odłączyć i zutylizować a do szczepienia użyć dłuższych, właściwych igieł, również dostarczonych w pakiecie razem z fiolkami szczepionki.
Należy także dodać, iż nie wolno do rozpuszczania preparatu zabezpieczonego w fiolce gumowym korkiem używać igieł o grubej średnicy (wyjątek- specjalne igły z otworem bocznym), by zapobiec dostawaniu się skrawków gumowych i zanieczyszczeniu nimi pobieranego preparatu.
Źródło:
dr n. med. Agnieszka Matkowska-Kocjan, Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, Zastępca Redaktora naczelnego „Medycyny Praktycznej – Szczepienia”, https://www.mp.pl/szczepienia