Realia w ochronie zdrowia – wyniki badań nad mobbingiem

Niezbędnym elementem zapewnienia pacjentom realizacji świadczeń wysokiej jakości jest   współpraca   doświadczonej  kadry  pielęgniarskiej  ze   sobą. Niestety coraz częściej
w środowisku pielęgniarskim obserwuje się ekspozycję na działania agresywne – mobbing oraz negatywne relacje w zespole.

Stowarzyszenie Pielęgniarki Cyfrowe podjęło próbę określenia skali zjawiska mobbingu i panujących relacji w zespole pielęgniarskim. Ogólnopolskie badania internetowe przeprowadzono   metodą   sondażu   diagnostycznego   z   użyciem  kwestionariusza  ankiety w grupie 472 aktywnych zawodowo pielęgniarek.

Większość  respondentów  (81 %),  to  osoby  pracujące w szpitalach jako szeregowi pracownicy (92 %), kierownicze stanowiska reprezentowało 8 % ankietowanych.  Przedział wiekowy ankietowanych to osoby w wieku  46  –  55  ( 34%) ,  32%  25  –  35  lat  oraz 28 %
w przedziale wiekowym 36 – 45 lat. 6 % stanowiły osoby powyżej 56 roku życia. Ankietowani to osoby z wykształceniem wyższym magisterskim – 41%, wyższym licencjackim – 38 % oraz średnim 21 %.

Z badań wynika, że 56% badanych w miejscu pracy występuje zjawisko tzw. fali.

Zjawisko tzw. fali  najczęściej przejawia się w negowaniu wartości wykonanej pracy (17%), niedopuszczaniu do wypowiedzi i przerywaniu (15%), wykorzystywaniu do wykonywania zadań poniżej kompetencji (15%) oraz poniżaniu i obrażaniu w obecności osób trzecich (12%).

Ankietowane   osoby, poproszone o komentarze przytaczały  zwroty  używane  wobec  nich  przez  przełożonych i koleżanki: „Mówienie po nazwisku  lub zwrot:  ogarnij się wreszcie,  jesteś   ogarnięta  jak  kupa  liści   na   wietrze”, „To,  co  wy   robicie   to   dziecko
z przedszkola by zrobiło”, „Ty, specjalistka, bierz  się do mycia szafek”. Respondentki  podkreślały również, że często ma miejsce wykorzystywanie do zadań poniżej kompetencji, dyskryminowanie osób po studiach magisterskich przez koleżanki po LM oraz ciągłe krytykowanie, donoszenie, obmawianie oraz podważanie wykształcenia i wiedzy.

Spośród wypełniających ankietę 8 na 10 osób przyznało, że w ich miejscu pracy występują niewłaściwe zachowania personelu pielęgniarskiego wobec siebie. Ankietowani najczęściej zgłaszali zachowania współpracowników w miejscu pracy tj. obmawianie (16%), niedopuszczanie do wypowiedzi lub przerywanie (10%), upokarzające gesty, spojrzenia, aluzje (10%). Zwracano uwagę również na reagowanie na uwagi krzykiem lub głośnym wymyślaniem i pomstowaniem i ciągłe krytykowanie wykonywanej pracy.

Respondenci podawali między innymi takie przykłady zachowań/stwierdzeń współpracowników: „Zrobiła magistra, ciekawe co teraz będzie robić”, „Masz papierki, może Ci jeszcze drzwi otwierać i herbatkę parzyć (wypowiedziane przez pielęgniarkę po liceum)”, „Ona jest magister, nic jej nie nauczyli, nie to co w liceum za moich czasów”, „Myślenie nie jest   twoją    mocną    strona,   wy    z    tym    magistrem, to    sprzątać   ulice  albo  pracować w Bieszczadach, tam sie nikt nie leczy”, „Masz fryzurę jakby cię krowa polizała przez okno”, „Wielka mi pani magister, a tego nie wie”. Należy również zasygnalizować  fakt, iż ze strony współpracowników zdarzają się również incydenty molestowania seksualnego. Według ankietowanych takich zachowań dopuszczają się wobec pielęgniarek lekarze: „Komentarze ze strony lekarzy, niby przypadkowe ocieranie „bo ciasno przy stole operacyjnym”.

Ankietowani stwierdzili, że najczęściej dopuszczają się złych zachowań przełożeni (30%) i koleżanki i koledzy (23%) względem siebie. Aż 81% ankietowanych zdeklarowało reagowanie na niewłaściwe traktowanie przez współpracowników, jednak tylko 27% podjęło próbę zgłoszenie faktu nieprawidłowych zachowań wobec współpracowników.

Stwierdzono, że respondenci boją się reagować na różne formy mobbingu bowiem są zastraszani przeniesieniem na inny oddział oraz  wśród  personelu panuje  niepokój  związany z nagminną rotacją personelu na różne oddziały związaną z brakami w obsadzie.

Większość z nich w konsekwencji musi zmienić miejsce pracy. Pomimo, że ankietowani zgłaszali poszczególne sytuacje do Pielęgniarki Naczelnej, w większości przypadków ostateczne rozpatrzenie było negatywne/odmowne, a w zespole na poszkodowanym ciążyło piętno. „Odeszłam, pracę  zmieniłam, w  tamtym  miejscu  przewodnicząca  związków  zawodowych ,  naczelna  i oddziałowe to były „przyjaciółki”, „Po wielokrotnych próbach rozmowy z szefową, zresztą bezskutecznych złożyłam wypowiedzenie.”

Bardzo niepokojąca jest część komentarzy osób, które boją się reagować zastraszane przez przełożonych: „Zgłoszenie grozi utratą pracy lub przeniesieniem na inny oddział”, „Zastraszanie mnie sądem pielęgniarskim i że stracę dożywotnio pracę”, „Zostałam uprzedzona przez życzliwe osoby, że mam się nie odzywać. Mam to przetrwać, bo inaczej to mi żyć nie dadzą na tym oddziale”.

Grupa zawodowa pielęgniarek  w  szczególności  jest  narażona  na  ryzyko  przemocy
w zakładzie pracy, przez wzgląd na  zmianowy  system  pracy, odpowiedzialność  za  zdrowie i życie pacjentów, stres, przemęczenie czy frustracje wynikające ze zbyt niskich wynagrodzeń i przeciążenia delegowanych obowiązków.

Uważamy, że tylko głośne mówienie o problemie, bez zakłamanego wstydu może sprawić,
że mobberzy zaczną być świadomi, że są obserwowani i tym samym mogą stracić nieco zapału w swoich haniebnych czynach. Musimy zadbać, by nikt spoza środowiska nie nazywał nas, pielęgniarek „głupimi, leniwymi, chamskimi krowami”, nie wytykał nam niezgrania i braku solidarności zawodowej.

Praca pielęgniarki jest obciążona  ogromną  odpowiedzialnością i jeśli  wykonujemy ją
w nieetycznej, złej atmosferze istnieje zagrożenie popełnienia błędu. Mobbing i złe relacje wśród pracowników w ochronie zdrowia, mające miejsce nie tylko w środowisku pielęgniarskim jest uwarunkowany wieloma, często bardzo złożonymi przyczynami. Choć mobbing w Polsce jest regulowany prawnie w Kodeksie Pracy, to wciąż niewiele osób podejmuje próby zwalczania problemu. Niestety jego skala narasta i z każdym rokiem zwiększa swój zasięg.

Problem został szeroko omówiony w publikowanych artykułach na stronie internetowej Stowarzyszenia Pielęgniarki Cyfrowe oraz w mediach z nami współpracujących. Zasadne zatem jest dalsze prowadzenie zainicjonowanej akcji przez Stowarzyszenie Pielęgniarek Cyfrowych  #stopmobbingowiwochroniezdrowia. Działania Stowarzyszenia mają na celu szeroką edukację, profilaktykę antymobbingową oraz wskazanie drogi do walki o swoją godność.

Stowarzyszenie Pielęgniarki Cyfrowe

 

 

Osoby i instytucje, pragnące wykorzystać  wyniki badań w całości lub we fragmencie, są proszone o kontakt ze Stowarzyszeniem. Wszelkie prawa autorskie należą to Stowarzyszenia Pielęgniarki Cyfrowe i są chronione prawem autorskim.